Το μοντέλο της προσωρινής απασχόλησης κυριαρχεί. Δοξάστε το!
Το στηρίζουν όλες οι κυβερνήσεις, νεοφιλελεύθερες και σοσιαλιστικές, σαν φάρμακο για τον περιορισμό της ανεργίας. Έτσι το μοντέλο αυτό παρουσιάζει ανοδική τάση, έχει εισχωρήσει και στην ελληνική αγορά και ταιριάζει απόλυτα με τα γούστα του ΣΕΒ και της εργοδοσίας. Λαμπρό μέλλον βλέπω να έχει στη χώρα μας.
Επισήμως και «με τον νόμο» θεσμοθετείται στις ΔΕΚΟ. Ως πρώτο βήμα εφαρμογής του οι νεοπροσλαμβανόμενοι στις ΔΕΚΟ θα υπογράφουν σύμβαση ορισμένου χρόνου και ίσως αορίστου έργου. Το ρουσφέτι για μια τέτοια σύμβαση θα κυριαρχεί. Χαράς ευαγγέλια για τους κομματάρχες. Το επόμενο βήμα θα είναι η πρόσληψη αποκλειστικά με σύμβαση ορισμένου χρόνου και αορίστου έργου στο Δημόσιο. Με την πάροδο του χρόνου το Δημόσιο και οι ΔΕΚΟ δεν θα έχουν πλέον μονίμους υπαλλήλους παρά μόνο συμβασιούχους απασχολήσιμους. Στον ιδιωτικό τομέα ήδη άρχισε να εφαρμόζεται το μοντέλο της «προσωρινής απασχόλησης», όχι όμως στην ευρύτητα με την οποία εφαρμόζεται σε πολλά άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ. Πάντως, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία που πρόσφατα ανακοίνωσε το υπουργείο Εσωτερικών, την τελευταία διετία στον ευρύτερο δημόσιο τομέα έχουν υπογραφεί 234.000 συμβάσεις ορισμένου χρόνου ή ορισμένου έργου ή πρόσληψης εποχικών ή ωρομισθίων (για την ακρίβεια 233.969 τέτοιες συμβάσεις!). Ο Τρικούπης και ο Δεληγιάννης τώρα δικαιώνονται και ειρωνεύονται την καθιέρωση της μονιμότητας!
Όμως είναι χρήσιμο να δούμε πώς εφαρμόζεται η προσωρινή απασχόληση, η τόσο προσφιλής στην εργοδοσία, στον ιδιωτικό τομέα στα κράτη της ΕΕ. Εκεί οι κυβερνήσεις την έχουν ονομάσει και «ευέλικτη εργασία». Η διάρκεια της απασχόλησης δεν είναι καθορισμένη. Η σχετική σύμβαση μπορεί να προβλέπει εργασία ημερών ή και ωρών! Για παράδειγμα, ο μέσος όρος διάρκειας της απασχόλησης στη Γαλλία είναι 9,5 ημέρες, στη Φινλανδία 19 ημέρες και στη Γερμανία 3 μήνες. Ευρύτατη διάδοση έχει κυρίως στον βιομηχανικό και στον κατασκευαστικό τομέα και σε ορισμένους κλάδους του τομέα των υπηρεσιών. Τα πλεονεκτήματα για την εργοδοσία είναι σημαντικά. Μετά τη λήξη της σύμβασης ο εργαζόμενος απολύεται χωρίς καταβολή αποζημίωσης, χωρίς εργοδοτικές εισφορές για τις μέρες της προσωρινής απασχόλησης, χωρίς επιδόματα εορτών, άδειας κ.λπ. Εισπράττει μόνο την όποια αμοιβή προβλέπει η σύμβασή του. Γι’ αυτό και είναι τόσο προσφιλής στην εργοδοσία. Τώρα εάν ζημιώνονται οι εργαζόμενοι και οι φορείς κοινωνικής ασφάλισης (ασφαλιστικά ταμεία), αυτό είναι θέμα που δεν απασχολεί ούτε τις κυβερνήσεις ούτε κατά μείζονα λόγο την εργοδοσία. Όσο για τους εργαζόμενους, αυτοί λόγω ανεργίας είναι εντελώς αφοπλισμένοι.
Και εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι το ξαφνικό ενδιαφέρον των κυβερνήσεων για το Ασφαλιστικό δεν προέρχεται από τον κίνδυνο κατάρρευσής του στο άμεσο μέλλον, αλλά από την επιθυμία και την ασφυκτική πίεση των μεγάλων επιχειρήσεων να μπορούν να προσλαμβάνουν ανασφάλιστους εργαζόμενους, ευκαιριακής απασχόλησης ορισμένων ημερών. Και για την ασφάλιση του προσωπικού τους να πληρώνουν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι και οι φορολογούμενοι. Ο θεσμός της «ευέλικτης εργασίας» ή το μοντέλο της «προσωρινής απασχόλησης» και η γενικευμένη εφαρμογή του προϋποθέτουν τη μετακύλιση του βάρους των εργοδοτικών εισφορών στο κοινωνικό σύνολο. Και όλα αυτά για την αύξηση της κερδοφορίας των μεγάλων επιχειρήσεων προς αντιμετώπιση του δήθεν ανταγωνισμού. Βέβαια πρέπει να θυμηθούμε και το ζωηρό ενδιαφέρον των ασφαλιστικών εταιρειών για την κατάρρευση των ασφαλιστικών ταμείων και την καθιέρωση του αμερικανικού μοντέλου μεικτής ασφάλισης. Αυτά προς το παρόν για το Ασφαλιστικό, που γρήγορα θα έρθει στην επικαιρότητα, και έτσι θα μας δοθεί η ευκαιρία μιας περισσότερο εκτεταμένης παρουσίασης του «καυτού» αυτού προβλήματος.
Στην πραγματικότητα επιδίωξη του νεοφιλελευθερισμού είναι το μοντέλο της προσωρινής απασχόλησης να καθιερωθεί χωρίς κοινωνικούς κραδασμούς σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη ως πυλώνας των μεταρρυθμίσεων στον τομέα των εργασιακών σχέσεων. Η πλήρης και σταθερή απασχόληση των εργαζομένων πρέπει να υποχωρήσει, καθώς δημιουργεί δικαιώματα για τους εργαζόμενους και δαπάνες για τις επιχειρήσεις. Αυτά υποστηρίζουν και πιέζουν για την άμεση υλοποίησή τους. Δεν μας λένε όμως πώς εκατοντάδες χρόνια οι επιχειρήσεις άντεχαν αυτές τις δαπάνες και προόδευαν. Και μαζί με αυτές προόδευαν και οι κοινωνίες, και ανέβαινε το βιοτικό επίπεδο όλων. Και τότε υπήρχε ανταγωνισμός στις αγορές και μάλιστα πολύ σκληρότερος από τον σημερινό. Τότε δεν υπήρχαν και οι σημερινές μεθοδεύσεις μετριασμού του ανταγωνισμού (εκτεταμένη διαπλοκή, συνενώσεις και αφανείς συνεργασίες μεταξύ επιχειρήσεων, εξαγορές με τραπεζικό χρήμα κ.λπ.).
Η αθλιότητα της οικονομίας υπήρχε από τα πρώτα βήματα του οικονομικού βίου του ανθρώπου, αλλά όχι στη σημερινή της έκταση. Κάτω από την πίεση της διαπλοκής και από το άγχος των κυβερνήσεων να περιορίσουν την ανεργία με στόχο την επανεκλογή τους στην εξουσία, η πλήρης και σταθερή απασχόληση υποχωρεί και στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα και δίνει τη θέση της στην «ευέλικτη εργασία» της προσωρινής, εποχικής απασχόλησης. Ο θεσμός αυτός πρωτοεμφανίστηκε δειλά στο τέλος της δεκαετίας του ’80 ως «παρτ τάιμ απασχόληση». Αυτού του είδους όμως η απασχόληση παρουσίαζε μικρή ευελιξία, ενώ διατηρούσε σχεδόν όλες τις δεσμεύσεις της πλήρους απασχόλησης. Έτσι, κάτω από την πίεση των μεγάλων επιχειρήσεων ξεφύγαμε από την «παρτ τάιμ απασχόληση» και για μεγαλύτερη εξυπηρέτηση των επιχειρήσεων οι κυβερνήσεις υιοθέτησαν περισσότερο «ευέλικτες» μορφές, και φτάσαμε στο μοντέλο της «προσωρινής απασχόλησης», που κυριάρχησε από το τέλος της δεκαετίας του ’90 (κυρίως από το 1997 και μετά). Ραγδαία αυξάνεται ο αριθμός των προσωρινά (για μερικές μέρες) απασχολουμένων.
Στην Πορτογαλία ο αριθμός τους αυξάνεται κατά 50% ανά διετία από το 1997 και μετά. Στη Γαλλία ο θεσμός αυτός προχωρεί με καλπασμό. Στο σύνολο των απασχολουμένων το ποσοστό των εργαζομένων με σύμβαση προσωρινής απασχόλησης μερικών ημερών το 2000 έφτανε μόλις στο 2%. Σήμερα φτάνει στο 9,6% στον τομέα των κατασκευών, στο 17% στη βιομηχανία και στο 23% στις υπηρεσίες. Να γιατί οι Γάλλοι αντέδρασαν τόσο δυναμικά στον «νόμο Βιλπέν», που καθιέρωνε ακόμη περισσότερο ευέλικτη μορφή απασχόλησης για τους νέους σε ηλικία. Στο ιρλανδικό μοντέλο ανάπτυξης, που κυριαρχεί στην προτίμηση της σημερινής κυβέρνησης του Κώστα Καραμανλή, ο θεσμός της «προσωρινής απασχόλησης» βρήκε την αποθέωσή του και μάλιστα χωρίς σοβαρές αντιδράσεις των μαζικών φορέων των εργαζομένων.
Στην Ιρλανδία υπολογίζεται ότι οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα με σύμβαση προσωρινής απασχόλησης καλύπτουν το 68% του συνόλου. Με τη λήξη της σύμβασης αποχωρούν από την εργασία χωρίς φυσικά αποζημίωση και εάν στη δουλειά τους είναι καλοί, προσλαμβάνονται εκ νέου έπειτα από λίγες ημέρες με καινούργια σύμβαση. Όσον αφορά τη χώρα μας, ούτε ο Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού ούτε το αρμόδιο υπουργείο (Επιθεώρηση Εργασίας) ούτε η ΓΣΕΕ μάς έχουν ανακοινώσει στοιχεία για τον αριθμό απασχολουμένων με σύμβαση προσωρινής απασχόλησης, διάρκειας ολίγων ημερών, στον ιδιωτικό τομέα. Για να δούμε την εξάπλωση του μοντέλου και στην Ελλάδα. Και δεν πρέπει να νομίσει κανείς ότι οι προσωρινά απασχολούμενοι είναι απλοί ανειδίκευτοι εργάτες και οικοδόμοι. Ένα μεγάλο ποσοστό τους έχει πτυχίο πανεπιστημίου. Για παράδειγμα, στη Νορβηγία, που έχει ανακοινώσει πλήρη στοιχεία για την εφαρμογή του θεσμού, το 40% των προσωρινά απασχολουμένων είναι πτυχιούχοι διαφόρων πανεπιστημιακών σχολών!
Σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη όπου έχει εξαπλωθεί η προσωρινή απασχόληση έχουν ιδρυθεί και λειτουργούν ειδικά γραφεία, που ασχολούνται με την εξεύρεση προσωρινής εργασίας. Κάνουν χρυσές δουλειές από τα εκατομμύρια των ανέργων που ψάχνουν έστω και για μερική απασχόληση ολίγων ημερών. Τέτοια γραφεία άρχισαν να λειτουργούν δειλά δειλά και στη χώρα μας. Και ολοένα θα πολλαπλασιάζονται, καθώς και εδώ άρχισε να διαδίδεται η προσωρινή απασχόληση και μάλιστα, σύμφωνα με τις πληροφορίες μας, η διάρκειά της επισήμως είναι μία εβδομάδα, ενώ ανεπισήμως μπορεί να διαρκεί πολύ περισσότερο.
Αυτά είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του μοντέλου, που εμφανίζει όμως ορισμένες παραλλαγές από χώρα σε χώρα, ανάλογα με τις αντιδράσεις. Κύριο χαρακτηριστικό του είναι ότι ουσιαστικά μετατρέπει τον εργαζόμενο σε «res» (αντικείμενο), ξεχνώντας την ανθρώπινη υπόστασή του. Ο εργαζόμενος δεν είναι εργαλείο ή μηχάνημα, για να το χρησιμοποιεί ο εργοδότης όποτε το έχει ανάγκη και για όσες ώρες το χρειάζεται. Ο εργαζόμενος έχει ανθρώπινη υπόσταση, που δημιουργεί συνεχείς ανάγκες διαβίωσης, τις οποίες αν δεν ικανοποιεί σε μόνιμη βάση, δεν μπορεί να επιβιώσει. Και βιολογικά, ψυχολογικά και πνευματικά εκφυλίζεται και καθίσταται κοινωνικά περιθωριακός. Πρέπει λοιπόν να έχει μια μόνιμη και πλήρη απασχόληση για να εξασφαλίζει στον εαυτό του και στην οικογένειά του μια ήρεμη και ευπρεπή διαβίωση. Όλα αυτά όμως για τους διαπλεκόμενους νεοφιλελεύθερους δεν μετράνε. Μόνο το χρήμα μετράει!