Βήμα… σημειωτόν στην ανταγωνιστικότητα
Απειλείται το κοινωνικό μοντέλο. Δεν υποστηρίζεται η κοινωνία της γνώσης, η έρευνα και η εκπαίδευση. Απαιτείται ενίσχυση των Δημόσιων Οικονομικών και της αποτελεσματικότητας του κράτους και, ακόμη, υπάρχει έλλειμμα κοινωνικού κεφαλαίου.
Πρόκειται για τα βασικά συμπεράσματα της έκθεσης για την ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση που συντάσσει για το 2005 το Ινστιτούτο Εργασίας/ΓΣΕΕ και ΑΔΕΔΥ και που στο σύνολό της θα δημοσιοποιηθεί τις επόμενες μέρες. Το Ινστιτούτο Εργασίας των συνδικάτων, αφού καταλήγει στις ζοφερές διαπιστώσεις για ανταγωνιστικότητα και απασχόληση, καθορίζει ως άμεσες προτεραιότητες που συνδέονται ευθέως μεταξύ τους, προκειμένου να οδηγήσουν στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, τα εξής: Ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και του κοινωνικού κεφαλαίου, αναβάθμιση της οικονομικής δραστηριότητας και της παραγωγικής βάσης και αναδιανομής του εισοδήματος προς όφελος των κοινωνικών δαπανών.
Το ΙΝΕ/ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ προτείνει αναλυτικά «στρατηγικές προτεραιότητες» και στη συνέχεια προσδιορίζει τις «άμεσες προτεραιότητες» με αποδέκτες κυβέρνηση, συνδικάτα, κομματικούς και οικονομικούς φορείς. Στο κεφάλαιο που αναφέρεται στις στρατηγικές προτεραιότητες η έκθεση περιλαμβάνει τα εξής:
Α. Ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής
Η υλοποίηση μιας στρατηγικής για την ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση, στο πλαίσιο των στόχων της Λισσαβώνας, προϋποθέτει την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, που κινδυνεύει να διαρρηχθεί σοβαρά. Αποτελούν προτεραιότητες οι εξής στόχοι:
– Εξασφάλιση της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος χωρίς μείωση των κατώτερων συντάξεων και εν γένει των συνολικών παροχών του συστήματος, μέσω της εξασφάλισης των αναγκαίων πόρων από τον προϋπολογισμό.
– Υλοποίηση μιας πολιτικής με στόχους τη συρρίκνωση της αδήλωτης απασχόλησης και τον σεβασμό των κανόνων υγείας και ασφάλειας στους χώρους εργασίας.
– Αύξηση των δαπανών που αφιερώνονται στις πολιτικές απασχόλησης, ενεργητικές και παθητικές, και εξασφάλιση της αποτελεσματικότητάς τους.
– Αύξηση των δαπανών για την υγεία και εξασφάλιση της αποδοτικής λειτουργίας του Εθνικού Συστήματος Υγείας.
Β. Βελτίωση της αποδοτικότητας των δημοσίων υπηρεσιών και οργανισμών
Είναι αναγκαία η ανάληψη πρωτοβουλιών, ώστε να σχεδιαστεί στις δημόσιες υπηρεσίες και οργανισμούς η βελτίωση της προσφοράς των υπηρεσιών, μέσω της κάλυψης των υπαρχουσών χρηματοδοτικών αναγκών, της αποδοτικότερης οργάνωσης και διοίκησης και της διαφανούς λειτουργίας. Οι πρωτοβουλίες αυτές πρέπει να αφορούν:
– Τις υπηρεσίες προς τον πολίτη.
– Τις σχέσεις δημοσίων υπηρεσιών και επιχειρήσεων.
– Την άσκηση πολιτικής από τις δημόσιες υπηρεσίες και τους οργανισμούς.
– Την ενίσχυση της φορολογικής δικαιοσύνης μέσω της καταπολέμησης φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής.
Γ. Αναβάθμιση της παραγωγικής βάσης της χώρας
Προκύπτει από τη συγκριτική ανάλυση των επιδόσεων της ελληνικής οικονομίας ότι είναι αναγκαία η διαμόρφωση στρατηγικών στόχων σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο για την αξιοποίηση των συγκριτικών και ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων στους τομείς της πρωτογενούς και της δευτερογενούς παραγωγής, όπως και της τριτογενούς παραγωγής. Ένας τέτοιος προσανατολισμός απαιτεί τον συνδυασμό των παρακάτω μέσων:
– Επιλογή αναπτυξιακών στόχων σε τομεακό και περιφερειακό επίπεδο.
– Σχεδιασμό, συντονισμό και ενιαία αξιολόγηση όλων των πολιτικών που επηρεάζουν την αναπτυξιακή δυναμική.
– Στήριξη της καινοτόμου επιχειρηματικότητας στο πλαίσιο των αναπτυξιακών επιλογών.
– Αξιοποίηση του διαθέσιμου ανθρώπινου δυναμικού.
Δ. Υλοποίηση μιας μακροπρόθεσμης πολιτικής ενίσχυσης της έρευνας
Η ενίσχυση της έρευνας αφορά τη βασική, την εφαρμοσμένη και την επιχειρησιακή έρευνα. Τόσο η αξιοποίηση του διαθέσιμου δυναμικού ερευνητών και ερευνητικών ιδρυμάτων όσο και η προώθηση της έρευνας που επηρεάζει την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας απαιτούν αφενός την αύξηση των δαπανών και των διαθέσιμων πόρων για την έρευνα, αλλά και τη διαμόρφωση κατευθύνσεων και επιλογών με μακροχρόνιο ορίζοντα.
Σημαντική μπορεί να είναι ειδικότερα η συμμετοχή των πανεπιστημιακών και των ερευνητικών ιδρυμάτων στην κοινωνία της γνώσης, μέσω της ενεργού συμμετοχής τους στην έρευνα στον τομέα των κοινωνικών επιστημών, σε συνδυασμό με τον σχεδιασμό και την αξιολόγηση πολιτικών.
Ε. Αναβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος
Στον τομέα της εκπαίδευσης προκύπτει η ανάγκη να επιλεγούν ταυτοχρόνως οι εξής κατευθύνσεις πολιτικής:
– Να αυξηθεί η συνολική δαπάνη ως ποσοστό του ΑΕΠ σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης.
– Να αυξηθεί ειδικότερα η δαπάνη για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, που παρουσιάζει σοβαρή υστέρηση σε σχέση με τις ανταγωνίστριες χώρες.
– Να αναβαθμιστεί η ποιότητα της εκπαίδευσης σε ό,τι αφορά τόσο τις γενικές γνώσεις όσο και τις επαγγελματικές γνώσεις, στη δευτεροβάθμια, μετα-δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση.
– Να αυξηθούν και να αξιοποιηθούν αποτελεσματικά οι δαπάνες για την διά βίου μάθηση και ειδικότερα για την κατάρτιση εργαζομένων και ανέργων.
ΣΤ. Διαμόρφωση μιας εθνικής στρατηγικής για την ενέργεια και το περιβάλλον
Μια τέτοια στρατηγική θα επιτρέψει την ανταπόκριση στους στόχους της Λισσαβώνας, την ανταπόκριση στις διεθνείς υποχρεώσεις, την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την προστασία των φυσικών πόρων, την επέκταση των προστατευμένων περιοχών και τη στήριξη μέσω αυτών των επιλογών της απασχόλησης και της επιστημονικής και εφαρμοσμένης έρευνας.
Ζ. Υποστήριξη της οικονομικής ανάπτυξης
Είναι δυνατόν να υποστηριχθεί ο ρυθμός μεγέθυνσης της οικονομίας και η ποιότητα της ανάπτυξης με τις εξής επιλογές:
– Ταχύτερη αύξηση των αμοιβών των μισθωτών στα περιθώρια που επιτρέπει ο ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας.
– Διεύρυνση του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων στους τομείς των κοινωνικών υπηρεσιών, των μεταφορών και του περιβάλλοντος.
Άμεσες προτεραιότητες
Οι προτεραιότητες αυτές συνδέονται μεταξύ τους, καθώς εκτιμάται ότι η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας περνάει μέσα από την ανάληψη πρωτοβουλιών για το ξεκίνημα ενός υγιούς κύκλου, ο οποίος θα προκύψει από τον συνδυασμό της ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής και του κοινωνικού κεφαλαίου, της αναβάθμισης της οικονομικής δραστηριότητας και της παραγωγικής βάσης και της αναδιανομής του εισοδήματος προς όφελος των κοινωνικών δαπανών.
α. Ενίσχυση των θεσμών του κοινωνικού διαλόγου και της οικοδόμησης κοινωνικού κεφαλαίου σε όλα τα επίπεδα της οικονομικής και κοινωνικής ζωής
Η παρέμβαση του κράτους σε ζητήματα που είναι το αντικείμενο διαπραγμάτευσης μεταξύ των κοινωνικών εταίρων, σε εθνικό επίπεδο ή σε επίπεδο κλάδων και επιχειρήσεων, θέτει σε κίνδυνο τη διαδικασία ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής, μέσω του κοινωνικού διαλόγου και της οικοδόμησης κοινωνικού κεφαλαίου, δηλαδή εμπιστοσύνης και συνεργασίας μεταξύ των παραγόντων της οικονομικής και κοινωνικής ζωής.
Είναι επομένως αναγκαίο να αποκατασταθεί η λειτουργία των θεσμών κοινωνικού διαλόγου, η οποία έχει αμφισβητηθεί με παρεμβάσεις όπως: η κατάργηση της ισχύος συλλογικών συμβάσεων, η κατάργηση του ρυθμιστικού ρόλου της κοινωνικής διαπραγμάτευσης προς όφελος του διευθυντικού δικαιώματος και η επιστράτευση των απεργών.
β. Εξασφάλιση της μακροχρόνιας βιωσιμότητας και της κοινωνικής αποτελεσματικότητας του ασφαλιστικού συστήματος
Για τη διαφύλαξη της κοινωνικής συνοχής και την αξιοποίησή της από τη στρατηγική για την ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση έχει πρωτεύουσα σημασία η εξασφάλιση των πόρων που θα επιτρέψουν στο ασφαλιστικό σύστημα:
– Να καλύψει τις υποχρεώσεις του απέναντι στους εργαζομένους και τους συνταξιούχους με βάση την ισχύουσα νομοθεσία και τα αποτελέσματα των συλλογικών συμβάσεων εργασίας.
– Να μην υιοθετήσει δυσμενέστερες ρυθμίσεις σε ό,τι αφορά τις νεότερες γενεές.
Οι αναγκαίοι πόροι μπορούν να προέλθουν από τα οικονομικά οφέλη της μείωσης της ανεργίας και της αύξησης της απασχόλησης όπως και από την καταπολέμηση της εισφοροδιαφυγής, της φοροδιαφυγής και της φοροαποφυγής σε φορείς ιδιωτικού και δημοσίου δικαίου και από την επιβολή εισφοράς για την κοινωνική ασφάλιση στα υψηλά εισοδήματα.
γ. Ενίσχυση της παραγωγικής βάσης της χώρας
Η ελληνική οικονομία διαθέτει συγκριτικά και ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα σε μεγάλο αριθμό παραδοσιακών ή νέων δραστηριοτήτων. Η αξιοποίηση αυτών των πλεονεκτημάτων θα επιτρέψει την ανασυγκρότηση της παραγωγικής βάσης της χώρας, που αποτελεί απόλυτη προτεραιότητα μιας στρατηγικής για την ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση. Ένας τέτοιος προσανατολισμός συνεπάγεται την επιτάχυνση της πορείας προς την οικονομία της γνώσης, την οικοδόμηση ενός κοινωνικού κεφαλαίου συνεργασίας σε περιφερειακό και κλαδικό επίπεδο όπως και την ενίσχυση μιας επιχειρηματικής κουλτούρας στραμμένης προς την καινοτομία και τη διεθνή αγορά.
Για να αρχίσει η υλοποίηση αυτού του προσανατολισμού χρειάζεται να υιοθετηθούν οι εξής προσεγγίσεις:
– Να υπάρξουν σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο επιλογές δραστηριοτήτων που μπορούν να στηρίξουν τη στρατηγική για την ανταγωνιστικότητα και την αύξηση της απασχόλησης.
– Να εμπλακούν με άμεσο τρόπο στον αναπτυξιακό σχεδιασμό οι επιχειρηματικοί, κοινωνικοί και τοπικοί φορείς, καθώς και οι δημόσιες υπηρεσίες που ασκούν πολιτική, όπως και στην υλοποίηση και αξιολόγηση αυτών των πολιτικών,
Να υπάρξει συστηματικός συντονισμός των πολιτικών που ενισχύουν και επηρεάζουν την επιχειρηματικότητα.
δ. Αύξηση των δημοσίων δαπανών για την εκπαίδευση και το Εθνικό Σύστημα Υγείας
Για την κάλυψη των αναγκών σε ανθρώπινο δυναμικό μιας στρατηγικής για την ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση είναι αναγκαίο να υιοθετηθούν στόχοι αύξησης των δαπανών για την εκπαίδευση και ειδικότερα για τη δευτεροβάθμια. Χρειάζεται όμως να καλυφθεί και η σοβαρή υστέρηση της χώρας μας σε ό,τι αφορά τις δαπάνες κατάρτισης εργαζομένων και ανέργων όπως και σε δαπάνες διά βίου μάθησης. Η αντιστοίχηση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης με τις ανάγκες σε ανθρώπινο δυναμικό της στρατηγικής για την ανταγωνιστικότητα πρέπει να αποτελέσει βασικό άξονα της πολιτικής σε αυτό τον τομέα.
Η αύξηση των δαπανών για το Εθνικό Σύστημα Υγείας, σε συνδυασμό με την αποτελεσματικότερη λειτουργία του, μπορούν να επιτύχουν τη βελτίωση της ποιότητας του συνόλου των υπηρεσιών υγείας, αλλά και τη μείωση της υψηλής επιβάρυνσης που διαπιστώνεται σήμερα της οικονομίας και των πολιτών.