Το ΠΑΣΟΚ επιστρέφει με ή χωρίς τα απορριφθέντα χαρακτηριστικά του;

Το ΠΑΣΟΚ μοιάζει να ξεθαρρεύει και να δηλώνει την παρουσία του ως προοπτική επιστροφής. Οι ψηφοφόροι του ξαναγίνονται οριακά αρκετοί για να του δώσουν την πρώτη θέση σε δημοσκοπήσεις ή να το φέρνουν σε απόσταση αναπνοής από αυτήν. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι ψηφοφόροι επανέκαμψαν, λησμονώντας τη δεξιά στροφή του της περιόδου 1996-2004, σημαίνει ότι η ανεπάρκεια της σημερινής κυβέρνησης δυναμώνει το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης (ακόμα κι αν η ίδια δεν κάνει και πολλά πράγματα γι’ αυτό) και ότι για τον κόσμο επείγει η παρουσία μιας σοβαρής κυβερνητικής πρότασης και η εδραίωση μιας σοβαρής κυβερνητικής λύσης.

Η επιστροφή του ΠΑΣΟΚ σε ρόλο πρωταγωνιστή και εναλλακτικής λύσης σε καμιά περίπτωση δεν παραπέμπει στην αποδοχή όλων των πεπραγμένων του και τη συγχώρεση της αλαζονείας. Αν η ηγεσία του κάνει το λάθος να πιστέψει ότι ο κόσμος το περιμένει πώς και πώς να γυρίσει, ξεχνώντας τι συνέβη και για ποιους λόγους καταψηφίστηκε, τότε θα χρεωθεί μεγάλο μέρος των προηγουμένων ευθυνών. Είναι κάτι που προφανώς γνωρίζει καλά ο Γιώργος Παπανδρέου και αυτό είναι ένας λόγος που δεν βιάζεται να επιστρέψει στην εξουσία, ένας λόγος δηλαδή που δεν ασκεί αντιπολίτευση με πρωτογονισμό, κάτι που ενδεχομένως θα ικανοποιούσε τη σκληρή βάση του ΠΑΣΟΚ, αλλά θα απομάκρυνε άλλους, σημαντικούς για τη νικηφόρα έκβαση μιας εκλογικής αναμέτρησης.

Ένα από τα βασικά καθήκοντα της ηγεσίας είναι να ελέγξει στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό τα στελέχη εκείνα που θεωρούν ότι οι εκλογές του 2004 χάθηκαν «επειδή δεν προβάλαμε το έργο μας» και «επειδή ο λαός δεν κατάλαβε». Πρόκειται για στελέχη που από τη μια υπερτιμούν το όποιο έργο έγινε (και έγινε έργο, αλλά θάφτηκε κάτω από τη σκιά της αλαζονείας των εξαπτέρυγων του εκσυγχρονισμού) και από την άλλη υποτιμούν την αντίδραση του κόσμου, μην αντέχοντας να αποδεχθούν το γεγονός ότι αποδοκιμάστηκαν. Στις περιπτώσεις σχετικά γρήγορης πολιτικής ανάκαμψης είναι ακριβώς αυτά τα στελέχη που ξεμυτούν από το καβούκι τους -όπου (ορθώς) ήταν κρυμμένα- και δηλώνουν πως είναι εδώ. Πράγμα καταστροφικό για το κόμμα που ανακάμπτει, μια και πρόκειται για στελέχη-σύμβολα αντιπάθειας στο ευρύ κοινό, τόσο που αν το εκλογικό σώμα βεβαιωθεί ότι όσοι είχε καταψηφίσει επανέρχονται επειδή το κόμμα ανακάμπτει, θα σταματήσει με τη δημοσκοπική ψήφο του την όποια ανάκαμψη, προκαλώντας ζαλάδα στους αναλυτές, οι οποίοι θα ψάχνουν να βρουν τι φταίει. Όχι πως δεν ξέρουν τη δουλειά τους, αλλά πολλές φορές δεν βλέπουν αμέσως τα απολύτως ορατά, ότι δηλαδή η νέα εικόνα του ΠΑΣΟΚ (στην προκειμένη περίπτωση) που βοηθά στη διεύρυνση της αποδοχής του δεν μπορεί να περιέχει τα σύμβολα του καταψηφισθέντος παρελθόντος.

Ο Γιώργος Παπανδρέου ως γιος και εγγονός ιδιαιτέρως αγαπητών ηγετών-πρωθυπουργών έχει το μεγάλο πλεονέκτημα να περνάει στον κόσμο, ακόμα κι αν λέει πράγματα από δυσνόητα έως μη δημοφιλή. Κανείς από την εκλογική βάση του ΠΑΣΟΚ δεν πιστεύει ότι ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ μπορεί να υιοθετήσει θέσεις δεξιές, νεοφιλελεύθερες. Μπορεί να τις χρησιμοποιεί ή να φαίνεται ότι τις προσεγγίζει και τις συζητά, το κάνει όμως (τουλάχιστον αυτό πιστεύουν οι ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ) για λόγους τακτικής προκειμένου να τις απενεργοποιήσει ή να τις αφαιρέσει από το ιδεολογικό οπλοστάσιο της συντηρητικής παράταξης.

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος που διατρέχει το ΠΑΣΟΚ κατά την ανάπτυξη της διαδικασίας ανάκαμψης είναι να βυθιστεί σε μιαν απέραντη ευτυχία αφέλειας ότι «αυτό ήταν, πέφτει η Δεξιά και γυρίζουμε, επιτέλους δικαιωθήκαμε». Ο κίνδυνος αποκτά μεγαλύτερες διαστάσεις στον βαθμό που αυτή η διάθεση-αντίληψη εκπέμπεται προς τα έξω, άρα διαχέει μια σιγουριά που για τους μεν οριακούς ψηφοφόρους του ενδέχεται να ταυτιστεί με νέα αλαζονεία, για τους δε μη φανατικούς δεξιούς ψηφοφόρους ενδέχεται να λειτουργήσει συσπειρωτικά στην παράταξη, με την επικράτηση της λογικής «προσέξτε, ξαναγυρίζουν».

Σε κάθε περίπτωση το ΠΑΣΟΚ δεν έχει ακόμα αποβάλει τα χαρακτηριστικά για τα οποία καταψηφίστηκε και ταυτόχρονα δεν έχει οικοδομήσει συγκροτημένο και πλήρη εναλλακτικό λόγο εξουσίας. Απλώς μπήκε στη χρονική περίοδο που εισπράττει τη δυσαρέσκεια από την κυβερνητική πολιτική, κάτι που θα πρέπει να εύχεται να διαρκέσει πολύ. Μόνο έτσι θα προλάβει να προσδιοριστεί θετικά ως εναλλακτική λύση διακυβέρνησης, προτείνοντας λύσεις κατανοητές για τα μεγάλα προβλήματα της ακρίβειας, της ανεργίας και της πορείας των εθνικών θεμάτων. Και είναι φανερό ότι όλες οι λύσεις πρέπει να εκφέρονται από πρόσωπα που δεν έχουν ταυτιστεί με καμιά περίοδο πρόσφατης διακυβέρνησης και δεν βαρύνονται με τον υπερασπιστικό ρόλο των επιλογών Σημίτη.

Ουσιαστικά, το ΠΑΣΟΚ εισέρχεται στη δυσκολότερη φάση της πρωταγωνιστικής του υπόστασης, αφού πρέπει να είναι συγχρόνως δραστήριο αλλά και ψύχραιμο, ενώ η όλη του παρουσία δεν θα πρέπει να θυμίζει επανάληψη πρόσφατα παιγμένου πολιτικού έργου, που επίσης πρόσφατα καταψηφίστηκε.