Θα είναι πολύτιμη η συνεισφορά του
Αναμφισβητήτως, ο εγγονός, Θ. Πάγκαλος, δεν διακρίνεται ως ο παππούς, ο θεωρητικός του «δημοκρατικού αυταρχισμού» κατά την σκιαγραφία του από το Φόρεϊν Όφις, για «το απρεπές ήθος του, την απουσία οποιασδήποτε καλλιέργειας, την ατυχή συνήθειά του να ομιλεί πρώτα και να σκέπτεται μετά», ουδέ ως «παρορμητικός, κυνικός, εκδικητικός, φιλόδοξος, δραστήριος και πολυμήχανος».
Περιέργως, αν ο κ. Παπανδρέου δεν προσέτρεξε στην προγονική «παγκαλική φιλοσοφία», ευθυγραμμίσθηκε όμως με την παγκοίνως αποδεκτή ρήση-θέση του «Τίγρη» της γαλλικής πολιτικής ιστορίας, του βραχύσωμου Ζορζ Κλεμανσό, ότι «ο πόλεμος είναι σοβαρή υπόθεση για να ανατεθεί στους στρατηγούς». Και κατ’ αντιστοιχία, «η συνταγματική αναθεώρηση είναι σοβαρή υπόθεση για να αφεθεί στα χέρια των Συνταγματολόγων»!..
Βεβαίως, η «αλυσίδα» χρωμοσωμάτων και γονιδίων ουδέν αποκλείει και δη να υπερισχύει στιγμιαίως της γαλλικής παιδείας και συμπεριφοράς Σορβόνης, φορέας των οποίων είναι ο εγγονός, το «προπατορικόν αμάρτημα»!.. Η ανάδειξη του Θ. Πάγκαλου ως της «συνταγματικής φωνής» του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης εγγυάται, στο μέτρο των προβλέψεων, πως η φωνή αυτή θα διακινηθεί μακράν του «νομικισμού» και στο πλαίσιο των «ανοικτών οριζόντων» στους οποίους διαχέεται και η ευρεία παιδεία του κ. Πάγκαλου.
Τα μέχρι τούδε ψήγματα των θέσεων και των προθέσεων του Θ. Πάγκαλου περί της επικείμενης συνταγματικής αναθεώρησης, και μάλιστα περί της «ανάγκης καθιέρωσης Συνταγματικού Δικαστηρίου», διαγράφουν την αντίθεσή του στον πολυαρχικό χαρακτήρα του μελλοντικού Συντάγματος. Ενώ αντιθέτως και παρά το περιορισμένο της αναθεώρησης ο πρώην καθηγητής της Σορβόνης επιθυμεί να προικιστεί η χώρα με ένα Σύνταγμα εμπνευσμένο από δημοκρατικές και φιλελεύθερες ιδέες, ανταποκρινόμενο στη θεραπεία των αναγκών μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας, ως τείνει να διαμορφωθεί η ελληνική.
Η συνταγματική αναθεώρηση συμπίπτει με τη μεταβιομηχανική περίοδο την οποία διέρχεται η χώρα. Η μέχρι τούδε συνταγματική ιστορία της χώρας διαμορφώθηκε στο πλαίσιο του έθνους- κράτους, το οποίο αναπτύχθηκε και στηρίχθηκε στην πρώιμη βιομηχανική εποχή, αλλά, με τα σημερινά δεδομένα της μεταβιομηχανικής εποχής το έθνος-κράτος φαντάζει φυλετικό, εθνικιστικό και ρατσιστικό μόρφωμα και η συναποδοχή του από το διεθνές δίκαιο αποτελεί, κατά μία προχωρημένη σχολή σκέψης, αναχρονισμό.
Η διαμόρφωση του συνταγματικού χάρτη της χώρας, αν και επισυμβαίνει στη μεταβιομηχανική εποχή, δεν σημαίνει ότι έχουμε και κατάργηση της βιομηχανικής παραγωγής, απλώς η τελευταία χάνει τα τοπικά χαρακτηριστικά της, ενώ σε τοπικό επίπεδο αναδύονται νέες μορφές επιχειρηματικότητας. Στον κόσμο στον οποίο διακινούμεθα αποσυνδέεται η βιομηχανία από την τοπική οικονομία, κατ’ αντιστοιχία με την παλαιότερη αποσύνδεση του αγρότη από τη γη, και την πορεία του προς τη βιομηχανία. Η βιομηχανοποίηση του κόσμου οδήγησε στην ανάγκη η κρατική υπόσταση να αναζητήσει νέα μέσα προκειμένου να στηρίξει την εξουσία της. Με την υποβοήθηση της εκπαίδευσης, των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας κ.λπ. εμπεδώθηκε η έννοια του έθνους-κράτους, του εθνικισμού, της ανεξαρτησίας των εθνοτήτων.
Σήμερα εξακολουθούν μεν να κυριαρχούν σε νομικό-ηθικό επίπεδο οι αξίες της βιομηχανικής εποχής, ενώ η παραγωγή, η κοινωνική οργάνωση και οι κίνδυνοι που απειλούν την ανθρώπινη υπόσταση έχουν ήδη αρχίσει να λαμβάνουν τα χαρακτηριστικά μιας νέας εποχής. Η σύγχρονη «συνταγματική σκέψη» θεωρεί ότι βάση και μονάδα του διεθνούς δικαίου πρέπει να είναι αποκλειστικά ο Άνθρωπος, όποιας χώρας και αν είναι πολίτης. Αυτό που προέχει στην παγκόσμια συνείδηση είναι η εγγύηση της ασφάλειας, των συνθηκών διαβίωσης και των ελευθεριών του Παγκόσμιου Πολίτη.
Στο πνεύμα αυτό η επιστήμη του Συνταγματικού Δικαίου προβληματίζεται έντονα ενώπιον του φαινόμενου της Παγκοσμιοποίησης, αλλά παραλλήλως δεν μπορεί να αγνοήσει ότι η οικονομική ενοποίηση προχωρεί παγκοσμίως τις εντεινόμενες αντιδράσεις λαών, πολιτισμών, θρησκειών. Στο κομβικό αυτό σημείο δοκιμάζεται ο σύγχρονος συνταγματικός νομοθέτης. Η συνεισφορά του Θ. Πάγκαλου, λόγω του πολυεπίπεδου της προσωπικότητάς του, στη διαμόρφωση ενός σύγχρονου Συνταγματικού Χάρτη της χώρας είναι δυνατόν ν’ αποβεί πολλαπλά ωφέλιμος, υπό την προϋπόθεση βεβαίως ο θυελλώδης χαρακτήρας του να μην τον ωθήσει, ως έχει επισυμβεί αναρίθμητες φορές κατά το παρελθόν, στην «πολιτική αυτοκωνείαση»!..
Η απώτερη καταγωγή του Θ. Πάγκαλου από το νησί της Κέας (Τζιας) επιδρά, ως φαίνεται στον χαρακτήρα τού τέως υπουργού των Εξωτερικών. Το «Κείων νόμιμον», δηλαδή η ροπή των κατοίκων της αρχαίας Κέας στην κορύφωση της δραστηριότητας τους να ωθούνται στην «αυτοκωνείαση», ενίοτε συντροφεύει τον σύγχρονο Τζιώτη αμπελουργό!..