Το γεωπολιτικό παιχνίδι ΗΠΑ και Ρωσίας στην κρίση Ρωσίας και Ουκρανίας
Ζήτησε την αναπροσαρμογή της τιμής στο υπερτετραπλάσιο (230 δολάρια) με αναφορά τις τιμές στην ελεύθερη διεθνή αγορά. Η Ουκρανία αρνήθηκε να δεχθεί μια τόσο μεγάλη αύξηση. Προσφέρθηκε να δεχθεί διπλασιασμό μόνο της τιμής, επικαλούμενη το γεγονός ότι η Ρωσία εκτός από το ακριβό ρωσικό αέριο αγόραζε επίσης φθηνό αέριο, κάτω από την τιμή αυτή από χώρες της Κεντρικής Ασίας, πρώην Δημοκρατίες της Σοβιετικής Ένωσης.
Η Ουκρανία δεν δίστασε να υποστηρίξει τη θέση της δυναμικά, εκμεταλλευόμενη το γεγονός ότι το ρωσικό φυσικό αέριο μεταφέρεται σήμερα στη Δύση, κατά κύριο λόγο, με αγωγούς που διασχίζουν την Ουκρανία. Ειδικότερα, απάντησε στο κλείσιμο της στρόφιγγας των αγωγών προς την Ουκρανία ανήμερα της Πρωτοχρονιάς, με παράνομη κατακράτηση μεγάλης ποσότητας φυσικού αερίου για τις δικές της ανάγκες. Η Μόσχα κατήγγειλε την «κλοπή». Υπενθύμισε ταυτόχρονα στην Ουκρανία ότι το 2006 είναι το τελευταίο έτος όπου η Ρωσία θα έχει ανάγκη τους αγωγούς μέσω της Ουκρανίας για τις πωλήσεις φυσικού αερίου στις δυτικο-ευρωπαϊκές χώρες.
Πράγματι, από το επόμενο έτος, η Ρωσία θα έχει στη διάθεσή της δύο νέους στρατηγικούς δρόμους για τις εξαγωγές της. Ο ένας είναι ο αγωγός κάτω από τη Μαύρη Θάλασσα, που καταλήγει στην Τουρκία. Ο άλλος είναι ο αγωγός που συμφωνήθηκε προεκλογικά με τον Σρέντερ κάτω από τη Βαλτική. Θα άρχιζε από την ακτή κοντά στην Πετρούπολη και θα καταλήγει στη γερμανική ακτή. Διεξάγονται ήδη συζητήσεις για την επέκτασή του σε άλλες χώρες: Δανία, Ολλανδία, Αγγλία. Με τους δύο νέους αυτούς αγωγούς η Ρωσία δεν θα έχει τόση ανάγκη την Ουκρανία. Διαθέτει επίσης ως εναλλακτική λύση τον δρόμο μέσω της φιλικής προς το Κρεμλίνο Λευκορωσίας, που συνορεύει με την Πολωνία.
Η Μόσχα, όσο και αν εκνευρίζεται και δυσφορεί με την Ουκρανία, δεν έχει βεβαίως κανένα λόγο να θέλει επιδείνωση των σχέσεών της με την Ουκρανία, που είναι μια χώρα με μεγάλο ρωσικό πληθυσμό και στενούς ιστορικούς δεσμούς με τη Μόσχα. Το Κίεβο είναι τόσο στενά συνδεδεμένο με τη ρωσική ιστορική και πολιτιστική ταυτότητα, ώστε για τον μέσο άνθρωπο στη Ρωσία να θεωρείται αδιανόητη μια ρήξη με μια αδελφή χώρα. Επιρρίπτεται η ευθύνη για τη σημερινή κρίση σε ξένες επεμβάσεις, στην παρούσα ηγεσία της χώρας και στον δυτικόστροφο και αντιρωσικό εκ παραδόσεως πληθυσμό του δυτικού τμήματος της χώρας, που αποτελεί μειοψηφία.
Εκτιμούν και ελπίζουν ότι η σημερινή κατάσταση είναι παροδική, πολύ περισσότερο όταν η βιομηχανία και το οικονομικό κέντρο βάρους βρίσκονται στο ανατολικό τμήμα της χώρας με ρωσικό πληθυσμό. Οι εκτιμήσεις και τα κίνητρα αυτά δεν μπορούν όμως κατ’ αυτούς να καταλήγουν σε μονόπλευρη υποστήριξη της κυβερνήσεως Γιουσένκο, όταν αυτή δεν κρύβει τους δυτικόφιλους προσανατολισμούς της, που φθάνουν μέχρι του σημείου να θέλει την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ. Προκάλεσε άλλωστε ιδιαίτερη αίσθηση η αποκάλυψη ότι ο πρόεδρος της Ουκρανίας συναντήθηκε πριν από την κρίση με τον αρχηγό της αμερικανικής CIA. Ο πρόεδρος Πούτιν θέλησε στο πνεύμα αυτό να στείλει ένα ισχυρό μήνυμα εν όψει και των εκλογών του Μαρτίου στην Ουκρανία, αλλά να επιδιώξει ταυτόχρονα συμβιβαστική λύση. Πρώτον, για να μη προκαλέσει ευρύτερη γεωπολιτική κρίση. Δεύτερον, για να μην υπονομεύσει την αξιοπιστία της Ρωσίας ως προμηθευτή φυσικού αερίου της μεγάλης ευρωπαϊκής αγοράς.
Η κρίση στις σχέσεις Ρωσίας και Ουκρανίας είναι ένα άλλο επεισόδιο γεωπολιτικού ανταγωνισμού
Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η πρόσφατη κρίση στις σχέσεις Ρωσίας – Ουκρανίας αντιπροσωπεύει ένα νέο επεισόδιο στον γεωπολιτικό ανταγωνισμό ΗΠΑ και Ρωσίας στην Ουκρανία και στην Κεντρική Ασία. Η αμερικανική πολιτική υπέστη σαφώς μια μεγάλη ήττα από την επάνοδο του Ουζμπεκιστάν στη σφαίρα επιρροής της Μόσχας, και την εκδίωξη των αμερικανικών βάσεων, που είχαν παραχωρηθεί για την επέμβαση στο Αφγανιστάν.
Οι ΗΠΑ ανησυχούν για την ενίσχυση της ρωσικής επιρροής από τη θεαματική αύξηση των ρωσικών εσόδων από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Ανησυχούν επίσης για την εξέλιξη της γεωπολιτικής καταστάσεως στην Ουκρανία και την Κεντρική Ασία και για τη διαφαινόμενη ανάπτυξη σχέσεων στρατηγικής συνεργασίας μεταξύ Ρωσίας και Ευρώπης με άξονα την ενέργεια. Επιδίωξαν ειδικότερα:
• να εκθέσουν τη Ρωσία στα μάτια της κοινής γνώμης της Ουκρανίας με την κατηγορία ότι επιχειρεί πολιτικό εκβιασμό και οικονομικό στραγγαλισμό.
• να εκθέσουν τη Ρωσία στα μάτια των χωρών της Κεντρικής Ασίας ότι αγοράζει από αυτές φθηνά το αέριο και το μεταπουλά ακριβά στην Ουκρανία και στη Δυτική Ευρώπη.
• να εκθέσουν τη Ρωσία στην Ευρώπη ως αναξιόπιστο και επικίνδυνο προμηθευτή, που δημιουργεί προβληματική στρατηγική εξάρτηση. Να προτρέψουν στη συνέχεια τις ευρωπαϊκές χώρες σε αναζήτηση εναλλακτικών πηγών ενέργειας και προμηθευτών. Μέσα στο δεδομένο αυτό πλαίσιο Ρωσία και Ουκρανία είχαν αμοιβαίο συμφέρον να συμβιβαστούν.
Αξιοσημείωτη από τη σκοπιά αυτή είναι η δήλωση του Γάλλου υπουργού Εξωτερικών ότι η Ευρώπη δεν έχει κανένα λόγο να ενθαρρύνει την Ουκρανία σε αντιπαράθεση με τη Ρωσία.
Η συμφωνία στην οποία κατέληξαν οι δύο χώρες επιτρέπει και στις δύο να μιλούν για επιτυχία και αποδοχή των όρων τους. Η λυδία λίθος βρέθηκε στο φθηνό αέριο των χωρών της Κεντρικής Ασίας. Συμφωνήθηκε συγκεκριμένα το ρωσικό αέριο να πωλείται στην τιμή των 230 δολαρίων, όπως ζήτησε η ρωσική εταιρεία Gazprom. Με τη μεσολάβηση όμως μιας τρίτης εταιρείας διανομής, της Rosukrenergo, ρωσο-αυστριακών συμφερόντων, θα πωλείται στην ουκρανική εταιρεία Naftogaz, φθηνό αέριο από το Καζακστάν, το Τουρκμεκιστάν και το Ουζμπεκιστάν, ώστε να διαμορφώνεται για την Ουκρανία μια μέση τιμή 95 δολ. ανά 1.000 κυβικά μέτρα. Η συμφωνία με τους όρους αυτούς έχει πενταετή ισχύ.
Αναμφίβολα, η λύση αυτή αντιπροσωπεύει σημαντική παραχώρηση της Ρωσίας, γιατί κατά έμμεσο τρόπο υποσκάπτει τη θέση και το μονοπώλιο που έχει σε αυτό τον τομέα στην Κεντρική Ασία. Προς το παρόν από τις σχέσεις αυτές των φθηνών προμηθειών επωφελείται και η Ουκρανία. Το άνοιγμα όμως αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί επιτηδείως ως πολιτικό όπλο, για να δημιουργηθούν προβλήματα στις σχέσεις της Μόσχας με τις χώρες της Κεντρικής Ασίας. Αυτό ήταν ένας στόχος της κρίσεως που δημιουργήθηκε στις σχέσεις Ουκρανίας και Ρωσίας. Αντιπροσωπεύει ασφαλώς ένα επεισόδιο στον αμείλικτο γεωπολιτικό ανταγωνισμό που εξελίσσεται μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας στην κρίσιμη αυτή και τόσο ενεργειακά πλούσια περιοχή του κόσμου.