Η δημοκρατία των «μηχανισμών»

Μυστικές φυλακές της CIA στην Ευρώπη… με τα αεροπλάνα των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ να «γαζώνουν» τη γηραιά ήπειρο μεταφέροντας «υπόπτους» προς ανάκριση… Εν ονόματι της «καταπολέμησης της τρομοκρατίας» ένα τρομοκρατικό δίκτυο μυστικών υπηρεσιών αναλαμβάνει πολιτικές εξουσίες, καταργεί ατομικά και συλλογικά δικαιώματα, διαμορφώνει μια παγκοσμίου τύπου υπερεξουσία, όπου μπροστά της θα ωχριούσε η οργουελιανή φαντασία. Ο σύγχρονος «μεγάλος αδελφός» στήνει τη δική του πολιτική δικτατορία, που υποστηρίζεται από τα πιο σύγχρονα τεχνολογικά μέσα.

Το παγκόσμιο αυτό «παρακράτος», που διαμορφώνεται σήμερα σε υπερκράτος, δεν αναγνωρίζει τους νόμους, τα δικαιώματα, τους θεσμούς του κράτους έθνους και των πολιτών. Μετατρέπει την αυθαιρεσία του σε δίκαιο, τη δύναμή του σε δικαίωμα να επιλέγει τους «υπόπτους», να τους δικάζει και να τους καταδικάζει.
Οι ευρωπαίοι ηγέτες, αποτελώντας και οι ίδιοι ζωντανά παραδείγματα της κρίσης του πολιτικού, αποδέχονται παθητικά τη σταδιακή, αλλά συστηματική επιβολή αυτής της νέας Ηγεμονίας. Συνεργού στην ουσιαστική περιθωριοποίηση των παγκόσμιου χαρακτήρα θεσμών, όπως ο ΟΗΕ, συμμετέχουν στον βομβαρδισμό της Γιουγκοσλαβίας, στηρίζουν τους βομβαρδισμούς στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ.

Αλλά οι πολιτικές παραχωρήσεις και συνέργιες στις εγκληματικές στρατηγικές των ΗΠΑ συνοδεύονται από «παράπλευρες απώλειες» ατομικών και συλλογικών δημοκρατικών δικαιωμάτων. Κάθε «ύποπτος» παρακολουθείται και «εντοπίζεται» μέσω των συγχρόνων τεχνολογικών μέσων. Από δω και πέρα κάθε είδους τηλεφωνική επικοινωνία «φακελώνεται» και αξιοποιείται. Κάμερες παρακολουθούν τους πολίτες σε κάθε τους κίνηση. Τα ατομικά στοιχεία και τα προσωπικά δεδομένα των πολιτών βρίσκονται άλλωστε στη διάθεση ακόμα και των κάθε είδους πιστωτικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων.

Ποια είναι άραγε τα όρια της σύγχρονης ελευθερίας; Μήπως δεν βιώνουμε απλώς μια εποχή «γκρίζας» δημοκρατίας, μια «εποχή μειωμένων προσδοκιών» (P. Grugman), αλλά μια αυταρχικού τύπου δημοκρατικοφανή εξουσία, στην οποία οι αποφάσεις και οι επιλογές καθορίζονται από «αφανείς» πολιτικοοικονομικές δομές, οι οποίες δρουν «πίσω από τις πλάτες» των πολιτών;
Ο μεταβιομηχανικός καπιταλισμός, με την κυρίαρχη νεοφιλελεύθερη εκδοχή του, δεν υποσχέθηκε βεβαίως ούτε κοινωνικά δικαιώματα, ούτε ισχυρούς κοινωνικούς θεσμούς, ούτε κοινωνική δικαιοσύνη και δίκαιη αναδιανομή. Στήριξε όμως την πολιτικοφιλοσοφική του βάση στην έννοια της ελευθερίας, στη διεύρυνση των ατομικών δικαιωμάτων, που την αναγόρευσε σε ύπατη συνταγματική αρχή (R. Nozick).

Αποδεικνύεται όμως ότι ακόμα και αυτές οι ατομικές και πολιτικές ελευθερίες, όταν παρέχονται, τίθενται υπό τον έλεγχο των «εποπτικών» μηχανισμών της υπερδύναμης. Η «ιδιωτικότητα», το ύψιστο αγαθό σύμφωνα με τις διακηρύξεις του νεοφιλελευθερισμού, στην πραγματικότητα ελέγχεται και περιορίζεται.
Άλλωστε υπάρχουν «πλευρές» της ελεύθερης δράσης που επιτρέπονται από το «σύστημα»: όπως η «ελευθερία» της κατανάλωσης, η ελευθερία της «αποβλάκωσης» από την τηλεόραση, η ελευθερία της «υπερχρέωσης», που καθιστούν τον πολίτη εσαεί δέσμιο του πιστωτή αφέντη.
Προϋπόθεση όμως όλων αυτών των μορφών ελευθερίας είναι η «ελευθερία» να σκεπτόμαστε σύμφωνα με τη λογική του μονόδρομου της παγκοσμιοποίησης, να υιοθετήσουμε όλοι ως ευαγγέλιο του καιρού μας την «ενιαία σκέψη», η οποία νομιμοποιεί τις επιλογές του «συστήματος» και των επιμέρους μηχανισμών του.
Τα συνθήματα «όλοι είναι ύποπτοι, αν δεν μπορούν να αποδείξουν ότι είναι αθώοι» και «όποιος δεν είναι μαζί μας βοηθά έστω και έμμεσα την τρομοκρατία» αποβλέπουν σ’ ένα δεύτερο, παράπλευρο στόχο: Στην «ενοχοποίηση» των κοινωνικών κινημάτων, των ατομικών και συλλογικών αντιδράσεων, των οραμάτων μιας σύγχρονης Αριστεράς.
Πράγματι οι νεοσυντηρητικές αντιλήψεις -που αναζωπυρώνονται σήμερα στον ίδιο τον ευρωπαϊκό χώρο- επιδιώκουν να συνδέσουν τους αγώνες των κινημάτων της αντιπαγκοσμιοποίησης με τη σύγκρουση, τη βία, την άρνηση των ατομικών δικαιωμάτων, αποβλέποντας στη νομιμοποίηση της κρατικής βίας, στην αυθαίρετη δράση των μυστικών υπηρεσιών, στη φίμωση κάθε διαφορετικής φωνής.

Κινδυνεύουν έτσι να τεθούν στο «μικροσκόπιο» κάθε κατηγορίας πολίτες που αρνούνται τη λογική του «συστήματος», οι οποίοι απορρίπτουν τις πρακτικές της «νέας τάξης» πραγμάτων, και δεν αποδέχονται το «ευαγγέλιο» της παγκοσμιοποίησης. Ως συντεταγμένη κοινωνία θα πρέπει να αρνηθούμε τη διαμόρφωση ενός «καφκικού» σκηνικού, όπου θα κατασκευάζεται κύκλος υπόπτων, οι οποίοι θα καλούνται στη συνέχεια να αποδείξουν την αθωότητά τους.

Σήμερα η διαμόρφωση μιας «υπό έλεγχον» δημοκρατίας συντελείται μέσω δύο παράπλευρων μηχανισμών: Εκείνου της νεοφιλελεύθερης αγοράς και της παρέμβασής του στο πεδίο της πολιτικής και του έτερου των υπερεθνικών υπηρεσιών ασφαλείας, οι οποίοι παρεμβαίνουν με τη σειρά τους στο θεσμικό πλαίσιο των ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων.
Ασπίδα της δημοκρατίας αποτελούν οι θεσμοί της και οι πολίτες της και όχι μηχανισμοί και μυστικές υπηρεσίες που «εκτρέφονται» από την κοινωνική κρίση και τις εγκληματικές τρομοκρατικές πράξεις. Και αυτήν την αλήθεια πρέπει να την κατανοήσουν πριν απ’ όλους τα κόμματα. Γιατί όσοι νομίζουν ότι μπορούν να «παίξουν» με τους μηχανισμούς και την τρομοκρατία είναι πιθανόν να αντιληφθούν κάποια στιγμή πως ο «πυροκροτητής» εξερράγη στα δικά τους χέρια…