Ελευθερία, ισότητα και αδελφότητα για λευκούς, ξανθούς, με ανοιχτόχρωμα μάτια

Το χειρότερο όμως δεν αφορά τις ανθρώπινες απώλειες ή τις καταστροφές. Η χειρότερη παρακαταθήκη που άφησαν πίσω τους τα επεισόδια αφορά τα νομικά μέσα που επιστράτευσε το γαλλικό κράτος για να αντιμετωπίσει την έκρηξη οργής: από απαγόρευση της κυκλοφορίας και συνοπτικές απελάσεις ακόμη και όσων διαθέτουν άδειες παραμονής, μέχρι σύλληψη εφήβων που καλούσαν από το διαδίκτυο τον κόσμο στην εξέγερση και άδεια εισόδου αστυνομικών σε σπίτια υπόπτων χωρίς εισαγγελική άδεια. Στις στάχτες των πυρκαγιών έτσι δεν κάηκε μόνο η εικόνα του κοινωνικού μοντέλου που πρόβαλλε η Γαλλία σε αντιπαραβολή προς το αγγλοσαξωνικό, αλλά και η βιτρίνα του κράτους δικαίου που πρόβαλλε.

Η επίδειξη τόσο ακραίου αυταρχισμού από τη γαλλική κυβέρνηση προκάλεσε όμως αλγεινή εντύπωση, γιατί ο ίδιος αυτός κρατικός αυταρχισμός είναι που έκανε το Παρίσι να μοιάζει με το Λος Άντζελες του 1992. Αρκεί να σκεφτούμε αρχικά τον τρόμο που ένιωσαν οι πιτσιρικάδες όταν τους ζητήθηκε από την αστυνομία να σταματήσουν, με αποτέλεσμα να επιλέξουν να μπουν στον περιφραγμένο χώρο με τους μετασχηματιστές, αναλαμβάνοντας τον κίνδυνο να καούν. Μια επιλογή που έμελλε να αποδειχτεί μοιραία. Το τι ήθελαν να αποφύγουν οι δυο νεαροί φάνηκε τις επόμενες ημέρες από τα ρεπορτάζ των εφημερίδων που περιέγραφαν τα έργα και τις ημέρες των ειδικών δυνάμεων της Γαλλίας, με τα αρχικά CRS (ή CR-SS, όπως γράφουν στους τοίχους των προαστίων) όταν εισβάλλουν στα προάστια των εγχρώμων. Προσβολές, αναιτιολόγητες και πολύωρες κρατήσεις εν είδει καψονιού για όσους δεν δείχνουν τον… προσήκοντα σεβασμό ή ακόμη κοιτούν στα μάτια τους αστυνομικούς (κάτι που απαγορεύεται στην πράξη!), ξυλοδαρμοί, και πολλά άλλα. Όλα αυτά δεν γίνονται εν αγνοία των αρχών -το ακριβώς αντίθετο συμβαίνει. Ανέκαθεν το Παρίσι, και πολύ περισσότερο μετά την άνοδο στην εξουσία της Δεξιάς το 2002, ακολούθησε την πολιτική της βίαιης καταστολής απέναντι στη νεολαία των προαστίων. Σε αυτή τη νεολαία απευθυνόταν και η διάταξη που υπήρχε στον τελευταίο τρομονόμο, με βάση την οποία απαγορευόταν η συγκέντρωση άνω των τριών ατόμων στις εισόδους πολυκατοικιών! Η ευκολία με την οποία χρησιμοποιούσε την καταστολή η γαλλική κυβέρνηση φάνηκε και από τα γεγονότα του προηγούμενου Σαββάτου, όταν οι ειδικές δυνάμεις της αστυνομίας εισέβαλαν στο προάστιο όπου ζούσαν τα δύο παιδιά για να τιμωρήσουν όσους συμμετείχαν στη σιωπηρή πορεία διαμαρτυρίας που είχε προηγηθεί. Εισέβαλαν στις 6.30 το απόγευμα, όταν λόγω του τελετουργικού που ακολουθείται την τελευταία μέρα του Ραμαζανιού όλοι οι κάτοικοι της περιοχής ήταν σπίτι τους, χτυπώντας τις ασπίδες με τα κλομπ ώστε να προκαλέσουν τον φόβο. Τότε όμως ήταν που η οργή ξεχείλισε και μια ανόητη και προκλητική επίδειξη δύναμης από τη μεριά της αστυνομίας απέναντι σε μια γειτονιά που είχε θρηνήσει δύο αμούστακα παιδιά οδήγησε στην εξέγερση. Εξίσου τεράστιες ευθύνες έχει και ο ηγέτης του δεξιού κόμματος UMP, Νικολά Σαρκοζί, ο καλύτερος ίσως φίλος των Αμερικάνων και των Ισραηλινών στη Γαλλία, που σε ένα ρατσιστικό κρεσέντο, το οποίο θα ζήλευε και ο ακροδεξιός φασίστας Λεπέν, έβρισε τους έγχρωμους, οδηγώντας τους Γάλλους και πολλά διεθνή μέσα ενημέρωσης να απαιτήσουν την παραίτησή του από την κυβέρνηση.

Η ανεργία αιτία της εξέγερσης

Ακόμη όμως και εκείνοι οι πολιτικοί που διαφοροποιήθηκαν από το Νικολά Σαρκοζί -όπως ο Πρόεδρος της Γαλλίας, Ζακ Σιράκ, και ο προστατευόμενός του πρωθυπουργός, Ντομινίκ ντε Βιλπέν, που υιοθέτησαν πιο διακριτική στάση και ορολογία- τήρησαν την πιο ένοχη σιωπή σε ό,τι αφορά τις πραγματικές αιτίες της έκρηξης: Την ανεργία συγκεκριμένα και τη φτώχεια, και επίσης τον ρατσισμό που πλήττει προνομιακά τα 6 εκατομμύρια έγχρωμων βορειοφρικάνων μεταναστών που κατοικούν στη Γαλλία και πολύ περισσότερο στα προάστια του Παρισιού.

Ο ρατσισμός στη Γαλλία είναι τόσο εκτεταμένος ώστε πρόσφατη έρευνα που πραγματοποιήθηκε από πανεπιστήμιο του Παρισιού και δημοσιεύτηκε στη «Γουόλ Στριτ Τζέρναλ» της Τετάρτης διαπίστωσε πως ένας Γάλλος που κατοικεί στο κέντρο του Παρισιού χωρίς το όνομά του να προδίδει κάποια πρόσμιξη με τριτοκοσμικό είναι περισσότερες από πέντε φορές πιθανό να προσληφθεί σε μια δουλειά σε σχέση με έναν νεαρό που κατοικεί στα φτωχά προάστια και το όνομά του υποδηλώνει βορειοφρικανική προέλευση!

Παρότι η έρευνα του γαλλικού πανεπιστημίου δεν επιδέχεται αμφισβήτηση, μια και στάλθηκαν εκατοντάδες βιογραφικά, που διαφοροποιούνταν στα δύο αυτά επίμαχα χαρακτηριστικά (κάτοικος προαστίου ή όχι, και αραβικό ή γαλλικό όνομα), ώστε να αξιολογηθεί η ανταπόκριση των επιχειρήσεων, το ίδιο συμπέρασμα υποδηλώνουν και όλα τα στοιχεία που δείχνουν ότι το 10% της συνολικής γαλλικής ανεργίας διπλασιάζεται, φτάνοντας στο επίπεδο του 20% για τη νεολαία, ξαναδιπλασιάζεται στο 40% για τους έγχρωμους νέους και εξακοντίζεται στο 70% γι’ αυτούς που ζουν στα βρώμικα προάστια της πόλης του φωτός! Οι ομοιότητες άλλωστε των «Νοεμβριανών» αναταραχών της Γαλλίας με άλλες εξεγέρσεις φυλετικών μειονοτήτων που σημειώθηκαν σε αντίστοιχα γκέτο των ΗΠΑ ή της Αγγλίας τη δεκαετία του ’80, αποκαλύπτουν ότι πρόκειται για μια εξέγερση η οποία ξέσπασε στο λυκόφως της εφαρμογής σκληρών αντιλαϊκών νεοφιλελεύθερων πολιτικών, που αποδείχθηκαν ακόμη πιο σκληρές και επώδυνες για το μαλακό υπογάστριο της εργατικής τάξης, τους μετανάστες, που επάνδρωναν τις πιο κακοπληρωμένες και επικίνδυνες θέσεις στις γραμμές παραγωγής τα χρόνια της οικονομικής άνθησης, ήταν οι πρώτοι στη συνέχεια που συνωστίστηκαν στα ταμεία ανεργίας, και είναι αυτοί τώρα που ζουν στη γκρίζα ζώνη του κοινωνικού αποκλεισμού, στο περιθώριο της κοινωνίας. Οι όροι δε της διαβίωσής τους τα τελευταία χρόνια (όχι μόνο μετά το 2002 που ανέλαβε η Δεξιά, αλλά και επί κυβερνήσεων «πλουραλιστικής» Αριστεράς) έγιναν πολύ πιο απεχθείς. Η κατάργηση σειράς κοινωνικών παροχών, ακόμη και αμφιβόλου ποιότητας φιλανθρωπικών προγραμμάτων, μετέτρεψαν σιγά – σιγά τα προάστια σε γκέτο, που γεννούσαν μόνο Μίσος – τυφλό και απρόβλεπτο, χωρίς εκείνα τα πολιτικά χαρακτηριστικά που συνόδευσαν τη φοιτητική και εργατική εξέγερση του Μάη του ’68, βαθιά όμως κοινωνικό.

Σε αυτό το πλαίσιο, όσο υποδεικνύεται ως «αιτία του κακού» το γαλλικό μοντέλο ενσωμάτωσης των μεταναστών (που αντιπαραβάλλεται προς το «πολυπολιτισμικό» βρετανικό, αλλά και το αμερικάνικο που δεν επιδιώκει την εξίσωση όλων των πολιτών ανεξαρτήτως της προέλευσής τους, όπως κάνει το γαλλικό), οι πραγματικές αιτίες της εξέγερσης των σύγχρονων «αθλίων» θα παραμένουν στο σκοτάδι. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως μετά το αντινεοφιλελεύθερο «Όχι» του δημοψηφίσματος του Μαΐου, σε ολόκληρη τη Γαλλία, όχι μόνο τη Γαλλία των εγχρώμων, σημειώνονται εργατικές απεργίες και διαδηλώσεις. Κορυφαία στιγμή ήταν η πανεθνική απεργία που πραγματοποιήθηκε στις 4 του Οκτώβρη, ενάντια στον νόμο για την απελευθέρωση των απολύσεων.

Η κατάσταση των μεταναστών στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις δεν απέχει σημαντικά απ’ αυτήν που επικρατεί στο Παρίσι. Μπορεί τα τεράστια οικιστικά συγκροτήματα που δεσπόζουν στα προάστια του Παρισιού να μην υπάρχουν σε καμιά άλλη πόλη της Ευρώπης (όπως έσπευσε να δηλώσει γερμανικός πολιτικός, μάλλον για να ξορκίσει τα φαντάσματα), υπάρχουν όμως όλες οι άλλες αιτίες που γεννούν την οργή: ρατσισμός, ανεργία, φτώχεια, και ανυπαρξία κρατικών παροχών με μοναδική εξαίρεση την αστυνομική καταστολή. Μίγμα υπεραρκετό για να τινάξει στον αέρα τη συνοχή μιας κοινωνίας, αν όχι να τη βυθίσει στις βίαιες συγκρούσεις.