Διαζύγιο οριστικό!

Ωστόσο τα μεγάλα και πολλαπλά ερωτήματα είναι πού το πάει πλέον ο Κ. Σημίτης; Οι προσδοκίες και οι προσμονές που δημιούργησε με το βροντερό πολιτικό παρών που έδωσε με την έκδοση του βιβλίου του και κυρίως με την εξαιρετικά πολυσήμαντη και πολιτικά σημαίνουσα ομιλία του, σε τι αποβλέπουν; Γιατί αποφάσισε να παρέμβει και μάλιστα με τόσο δυναμικό πολιτικό λόγο σε αυτήν τη συγκυρία; Και κυρίως ποια συνέχεια θα έχει αυτή η δυναμική επανεμφάνιση και υπό ποιες προϋποθέσεις ο Κ. Σημίτης μπορεί να ξαναμπεί στο παιχνίδι;

Πέραν της κριτικής που διατυπώνεται προς τον κ. Σημίτη, ότι για μια ακόμα φορά φέρθηκε μικρόψυχα, ότι εξέδωσε ένα «λειψό βιβλίο», ότι απέφυγε την στοιχειώδη αυτοκριτική κ.ά., η ίδια η παρέμβασή του δημιούργησε και θα εξακολουθεί να δημιουργεί πολλαπλές επιπτώσεις και στο πολιτικό σκηνικό και στο εσωκομματικό πεδίο του ΠΑΣΟΚ.

Κατ’ αρχάς και σε ό,τι αφορά τον Γιώργο Παπανδρέου, ο νυν πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ φαίνεται ότι για την ώρα τουλάχιστον μάλλον κέρδισε κάποιους πόντους από την παρέμβαση του Σημίτη, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι τα δύσκολα από αυτήν την ιστορία δεν είναι μπροστά του, ανάλογα προφανώς με τις εξελίξεις.

Με πολύ ήρεμο και απλό τρόπο ο Γιώργος Παπανδρέου, τη μέρα της παρουσίασης του βιβλίου και της προσπάθειας επιβολής τρόπον τινά του μανιφέστου Σημίτη (μέσα από την πολιτικά σημαντική ομιλία του), για πρώτη φορά άδειασε κυριολεκτικά τον τέως πρωθυπουργό και του έστειλε ένα σαφές και ταυτόχρονα σκληρό μήνυμα, μέσα από τη λιτή αλλά πολυσήμαντη δήλωσή του: «Εσύ έκλεισες οριστικά τον κύκλο σου. Μπορείς να μιλάς για το παρελθόν. Τώρα εγώ κάνω κουμάντο, εγώ ηγούμαι και σχεδιάζω το μέλλον».

Όπως έλεγαν μάλιστα έμπειρα στελέχη του ΠΑΣΟΚ, που βίωσαν εκ του σύνεγγυς την αντίδραση αυτή του Γιώργου Παπανδρέου, «επιτέλους σήμερα έγινε αρχηγός. Σήμερα έκανε αυτό που έπρεπε να κάνει εδώ και 18 μήνες». Σημαίνοντα πολιτικά πρόσωπα που ήταν παρόντα στην παρουσίαση, αλλά και στην αντίδραση του Γ. Παπανδρέου, σημείωναν με νόημα πως «χρειαζόταν αυτή η αντίδραση, ίσως και ακόμα εντονότερη για να απογαλακτιστεί πια από τον Κώστα Σημίτη και να τραβήξει τον δικό του δρόμο και όπου τον βγάλει. Αλλά σημασία έχει ότι ένας αρχηγός δεν μπορεί να κηδεμονεύεται».

Η αλήθεια είναι ότι ο Γιώργος Παπανδρέου ήταν έντονα δυσαρεστημένος, κυρίως για τις αναφορές του Κ. Σημίτη στο πώς και πότε χάθηκαν οι εκλογές του 2004, από τη στιγμή κιόλας που έμαθε τα συγκεκριμένα επίμαχα αποσπάσματα. Λέγεται μάλιστα ότι όταν πριν από έναν μήνα συνέφαγε με το ζεύγος Σημίτη στο «Μπέρδεμα» στην Κηφισιά, με πολύ διακριτικό τρόπο είχε επιχειρήσει να εκμαιεύσει από τον τέως πρωθυπουργό τι αναφορές θα έκανε στα θέματα της διαδοχής και των εκλογών, και σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες ο κ. Σημίτης, χωρίς να γίνει συγκεκριμένος, του είχε πει πως οι αναφορές του θα ήταν κυρίως στο κυβερνητικό του έργο με τη μορφή της «παρακαταθήκης».

Αλήθεια επίσης είναι ότι πολλά στελέχη του ΠΑΣΟΚ, αλλά και συνεργάτες του Γ. Παπανδρέου, από το προηγούμενο Σάββατο το μεσημέρι, όταν δημοσιεύτηκαν αποσπάσματα στον Τύπο από το βιβλίο του τέως πρωθυπουργού, ενοχλήθηκαν και άρχισαν να αντιδρούν. Ορισμένοι μάλιστα εισηγούνταν στον Γιώργο Παπανδρέου να αντιδράσει αμέσως (από το Σάββατο το μεσημέρι) και να ξεκαθαρίσει το όλο θέμα. «Όσο το αφήνεις πρόεδρε, θα σέρνεται… Τώρα είναι η ευκαιρία να ξεκαθαρίσεις πλήρως το τοπίο και να πάρεις τις αποστάσεις σου…», του επεσήμαναν, σύμφωνα με πληροφορίες, ορισμένα στελέχη και συνεργάτες του.

Χωριστές δηλώσεις…

Ο κ. Παπανδρέου, παρά τον θόρυβο και τις αντιδράσεις που εξακολουθούσαν να προκαλούν τα όσα έλεγε το βιβλίο του Σημίτη, πήγε στην παρουσίαση και όπως τόνιζαν στελέχη του ΠΑΣΟΚ «καθάρισε σαν κύριος». Ο κ. Παπανδρέου ανέμενε και την τελική ομιλία του κ. Σημίτη στην παρουσίαση για να πάρει τις αποφάσεις του. Όταν διαπίστωσε και από την ομιλία ότι ο Κώστας Σημίτης, παρά τον θόρυβο και τη διοχέτευση της δυσαρέσκειας Παπανδρέου, συνέχισε, τότε «καθάρισε σαν κύριος». Αν και αρχικά είχε σχεδιαστεί με την ολοκλήρωση της παρουσίασης να κάνουν από κοινού δηλώσεις οι κ. Παπανδρέου και Σημίτης, εν τούτοις ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ έφυγε διακριτικά μόνος του, πήγε στους δημοσιογράφους και έκανε την γνωστή δήλωση.

Όπως τόνιζαν μάλιστα κύκλοι της Χαριλάου Τρικούπη, «το πολιτικό διαζύγιο Γιώργου – Σημίτη είναι δεδομένο σε ό,τι αφορά την ιδιότυπη κηδεμονία που επιχειρεί ο κ. Σημίτης. Εκείνος μπορεί να μιλά για το παρελθόν, άλλος όμως σχεδιάζει το μέλλον». Πρόσθεταν ακόμα πως αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι σε ανθρώπινο και κοινωνικό επίπεδο ο κ. Παπανδρέου θα ξεκόψει τις σχέσεις του με τον κ. Σημίτη, ούτε ότι δεν θα συζητά μαζί του, με τον δέοντα σεβασμό, όπως κάνει και με άλλα στελέχη του ΠΑΣΟΚ.

Ο «κώδικας Σημίτη»

Όταν οργάνωνε τη διαδοχή του ο Κώστας Σημίτης, όπως πρώτο είχε αποκαλύψει «ΤΟ ΠΑΡΟΝ», η πρώτη προϋπόθεση που έθετε ήταν η παρακαταθήκη του. Το έργο του δηλαδή και το πολιτικό πλαίσιο του εκσυγχρονιστικού εγχειρήματος. Μόνο που όπως φάνηκε με αφορμή το βιβλίο του, αλλά κυρίως με την παρέμβασή του στην παρουσίαση, δεν επεδίωκε μόνον αυτό. Επιδίωξε και επιδιώκει αυτό που θεωρεί ο ίδιος ως παρακαταθήκη του, να είναι «ο πολιτικός και ιδεολογικός κορσές του πολιτικού συστήματος. Να είναι η συνέχισή του και από την παρούσα κυβέρνηση και από την αξιωματική αντιπολίτευση».

Η μακροσκελέστατη ομιλία του την περασμένη Τετάρτη στο Μουσείο Μπενάκη, στην παρουσίαση του βιβλίου του, παρέπεμπε, όπως λένε άνθρωποι που γνωρίζουν πολύ καλά τον Κώστα Σημίτη, σε παρέμβαση εν ενεργεία πολιτικού ή αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης ή ακόμα σε ομιλία από βήματος Βουλής. Δεν υποστήριξε απλώς το έργο του, αλλά παρέθεσε «οδηγίες προς ναυτιλλομένους» για τη σημερινή κυβέρνηση, πώς πρέπει να κινηθεί με βάση το δικό του έργο και τις επιλογές, αλλά ταυτόχρονα οριοθέτησε και τους άξονες με βάση τους οποίους πρέπει να κινηθεί το ΠΑΣΟΚ ως αξιωματική αντιπολίτευση, με παρακαταθήκη το «έργο Σημίτη και το εκσυγχρονιστικό εγχείρημα».

Το παιχνίδι των πρόωρων εκλογών

Το βιβλίο του Κώστα Σημίτη και η παρέμβασή του καταγράφονται σε μια κρίσιμη συγκυρία για τις πολιτικές εξελίξεις της χώρας και ενώ διατυπώνονται εκτιμήσεις ότι οι δύο νέοι πολιτικοί αρχηγοί (Κ. Καραμανλής και Γ. Παπανδρέου), αλλά και τα κόμματά τους, δεν δείχνουν μεγάλη αποτελεσματικότητα και ικανότητα. Επιπροσθέτως σε αυτήν τη συγκυρία εντάσσονται και τα διαρκώς ανακυκλούμενα σενάρια περί πρόωρων εκλογών. Ο ίδιος ο Κώστας Σημίτης, την επομένη του «αδειάσματος του» από τον Γιώργο Παπανδρέου, εκτίμησε την πιθανότητα πρόωρων εκλογών στους επόμενους 18 μήνες. Για πολλούς και σοβαρούς πολιτικούς παράγοντες αυτές είναι πιθανόν ορισμένες βασικές παράμετροι που οδήγησαν τον Κώστα Σημίτη σε αυτήν την ηχηρή παρέμβαση με την οποία δήλωσε «πολιτικά παρών και έτοιμος».

Είναι χαρακτηριστικό ότι στενοί συνεργάτες του Κώστα Σημίτη, την μέρα της παρουσίασης του βιβλίου, σημείωναν χαρακτηριστικά ότι «το βιβλίο αποτελεί μια πολιτική παρέμβαση, δεν είναι ούτε αυτοβιογραφία, ούτε απομνημονεύματα». Τόνιζαν ακόμα ότι «ο Κώστας Σημίτης δηλώνει πολιτικά παρών, δεν πάει σπίτι του». Επίσης επεσήμαιναν πως και με την ομιλία του ο τέως πρωθυπουργός «εκφράζει αφ’ ενός την αγωνία του ότι δεν συνεχίζεται η πολιτική του και από τη σημερινή κυβέρνηση της ΝΔ και ταυτόχρονα δείχνει την κατεύθυνση προς την οποία πρέπει να κινηθεί η χώρα». Τέλος, σημείωναν πως «ο Κ. Σημίτης επιμένει πως μια από τις βασικές αιτίες της εκλογικής ήττας ήταν η ότι δεν προβλήθηκε το έργο του».

Λίγες μόνο ώρες μετά, δηλαδή το επόμενο πρωί, ουσιαστικά και με τις νέες δηλώσεις του ο Κώστας Σημίτης έδωσε μια πρώτη εξήγηση γιατί αποφάσισε να παρέμβει με τόσο ηχηρό τρόπο στο πολιτικό σκηνικό. Εκτίμησε ότι ή το φθινόπωρο του 2006 (κοντά ή μαζί με τις δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές) ή την άνοιξη του 2007 είναι πολύ πιθανόν να γίνουν πρόωρες εκλογές, λόγω των μεγάλων προβλημάτων στην οικονομία. Το ρίσκο που αναλαμβάνει ο Κώστας Καραμανλής, με το κλίμα που διαμορφώνεται για πρόωρες εκλογές, είναι μεγάλο. Όπως επίσης και στο τέλος της τετραετίας να γίνουν οι εκλογές, δεν φαίνεται ότι θα είναι εύκολη υπόθεση.

Ο Κώστας Σημίτης είναι ένας πολιτικός βγαλμένος μέσα από σκληρές εσωκομματικές και ευρύτερες πολιτικές συγκρούσεις. Δεν ηττήθηκε σε εκλογές (προτίμησε να εγκαταλείψει το σκάφος την κρίσιμη ώρα), μετακύλησε τις ευθύνες της ήττας ουσιαστικά στον διάδοχο του, δεν βρήκε τη «μεγάλη θέση» στην Ευρώπη και σπίτι του ακόμα δεν είναι διατεθειμένος να πάει. Το πολιτικό σκηνικό, όπως και ο ίδιος το βλέπει, αλλά και το συνδιαμορφώνει πλέον τού αφήνει κάποια περιθώρια.

Αν χάσει τις εκλογές ο Γιώργος Παπανδρέου, δημιουργείται θέμα ηγεσίας και κενό στο ΠΑΣΟΚ. Διαθέτει ακόμα προσβάσεις, πιθανόν να δοκιμάσει. Άλλωστε ξεκαθάρισε πως έχει ακόμα πολιτικό σχέδιο, πλάνο και προσδοκίες.

Και αν ακόμα κερδίσει ο Γιώργος Παπανδρέου, θα έχει να αντιμετωπίσει ένα μεγάλο πρόβλημα, που δεν έχει αντιμετωπίσει πρωθυπουργός τουλάχιστον στη μεταπολίτευση: «τη μηδενική ανοχή του κόσμου». Το ΠΑΣΟΚ δεν είναι ακόμα έτοιμο να κυβερνήσει. Ο Γ. Παπανδρέου έχει πολλά εσωκομματικά αγκάθια και κυρίως δεν έχει σχηματίσει μια συμπαγή ομάδα. Όπως λένε έμπειρα στελέχη του ΠΑΣΟΚ, αν γίνουν γρήγορα πρόωρες εκλογές και παρ’ ελπίδα τις κερδίσει το ΠΑΣΟΚ, τότε κανένας δεν μπορεί να εγγυηθεί, με τη μηδενική ανοχή του κόσμου, την έλλειψη σαφούς προγράμματος και την έλλειψη ακόμα συνοχής και ψυχικής επαφής των στελεχών του, ότι τα πράγματα θα είναι εύκολα για μια τέτοια κυβέρνηση, η οποία θα γνωρίσει από τις πρώτες της βδομάδες μεγάλες φουρτούνες. Ο Κώστας Σημίτης πάλι πιθανόν θα είναι εκεί.

Ανάμεσα σε «σάντουιτς Παπανδρέου»

Στελέχη που γνωρίζουν καλά και την ιστορία του ΠΑΣΟΚ, αλλά και την ψυχοσύνθεση του Κώστα Σημίτη, υπενθύμιζαν «τα παιχνίδια και τα μαρτύρια που έκανε στον αείμνηστο Αντρέα Παπανδρέου ο Κώστας Σημίτης» και σημείωναν πως δύσκολα ακόμα και σήμερα αποδέχεται ο τέως πρωθυπουργός πως παρέλαβε από ένα Παπανδρέου μετά σκληρή μάχη την ηγεσία και την παρέδωσε σχεδόν αμαχητί σε έναν άλλο Παπανδρέου. Στην πολιτική, έλεγαν οι ίδιοι κύκλοι, η ψυχολογία στην πολιτική και ιδιαίτερα σε πολιτικούς με τα χαρακτηριστικά του Κ. Σημίτη παίζει σημαντικό ρόλο. Τόνιζαν ακόμα πως τώρα «σίγουρα ο Κ. Σημίτης νιώθει σάντουιτς ανάμεσα σε δύο Παπανδρέου, αν ποτέ του δοθεί η ευκαιρία θα ήθελε να ανασάνει ξανά έξω από αυτό το σχήμα…».