Με το ζόρι Ευρώπη γίνεται;
Κάνει τουλάχιστον εντύπωση πώς είναι δυνατόν να υπάρχουν φωνές που υποστηρίζουν με τόση θέρμη τη μελλοντική τουρκική ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όταν η ίδια η Τουρκία δεν φαίνεται να το θέλει, ή σε κάθε περίπτωση δεν είναι έτοιμη ούτε για ειδική σχέση με την ΕΕ.
Οι πρόσφατες ταραχές στην Κωνσταντινούπολη εναντίον του Πατριαρχείου, οι διαδηλώσεις, οι απειλές και η «σεμνή» υποστήριξη των κινήσεων αυτών από την τουρκική κυβέρνηση, «αδειάζουν» όσους επιμένουν να θεωρούν την Τουρκία ευρωπαϊκή χώρα, ή χώρα με ευρωπαϊκή προοπτική.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος για προφανείς λόγους στηρίζει με κάθε τρόπο τον εξευρωπαϊσμό της Τουρκίας, παίρνοντας μάλιστα στην πλάτη του το βάρος να δηλώσει: «Στόχος τους (των εθνικιστών διαδηλωτών) δεν είναι μόνον το Οικουμενικόν Πατριαρχείον και οι μειονότητες, όπως ίσως δίδεται η εντύπωσις εκ πρώτης όψεως. Στόχος είναι η ευρωπαϊκή προοπτική και πορεία της Τουρκίας. Στόχος είναι ο ίδιος ο πρωθυπουργός της Τουρκίας, ο οποίος δυναμικά θέλει να φέρει τη χώρα εις τους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ενώσεως». Ακόμα και αν έχει δίκιο, η τόσο μεγάλη υποστήριξη στην κυβέρνηση Ερντογάν δημιουργεί ερωτήματα, ενώ φέρνει και τον ίδιο τον τούρκο πρωθυπουργό σε δυσχερή θέση σε ό,τι αφορά τις εσωτερικές ισορροπίες στο κόμμα του. Να δούμε πώς τα γεγονότα «αδειάζουν» την εκδοχή που προβάλλεται.
• Η δήλωση του κ. Βαρθολομαίου έγινε στις 30 Οκτωβρίου, τη μεθεπομένη της διαδήλωσης των ακροδεξιών «γκρίζων λύκων» εναντίον του Πατριαρχείου. Εντελώς τυχαία η διαδήλωση έγινε ανήμερα της 28ης Οκτωβρίου και ήταν ενδεδυμένη στον μανδύα της «νομιμότητας», αφού ο άτυπος επικεφαλής των διαδηλωτών Κεμάλ Κεριντσίζ (δικηγόρος, πρόεδρος της οργάνωσης «Εθνική Δύναμη») χρησιμοποίησε «γλώσσα Κεμάλ Ατατούρκ» για να επιτεθεί στον θεσμό: «Ο θεσμός αυτός που σκορπά μίσος -όπως το λέει και ο Ατατούρκ- πρέπει να μεταφερθεί στο μέρος που του αξίζει, στην Ελλάδα», είπε ο Κεριντσίζ, υποστηρίζοντας παράλληλα ότι «ο τουρκικός λαός δεν ανέχεται αυτόν τον θεσμό κατάλοιπο του Μεσαίωνα»! Προχωρώντας σε επιχειρήματα κατά του Πατριαρχείου είπε πως αυτό: «ξέφυγε από το να είναι θρησκευτικός θεσμός και έχει γίνει πολιτικός θεσμός. Κάνει προσπάθειες για την ίδρυση θρησκευτικού κράτους όπως το Βατικανό, απαιτώντας από το τουρκικό κράτος ένα μέρος της κυριαρχίας του».
Είναι προφανές ότι αυτήν τη φορά (πέραν των εμπρηστικών συνθημάτων που ακούστηκαν από το πλήθος) χρησιμοποιήθηκε πιο πολιτική γλώσσα στην επίθεση κατά του Πατριαρχείου. Ίσως οι σκληροί εθνικιστές εκτιμούν ότι τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή για να συμπλεύσουν (διεκδικώντας και μεγαλύτερη νομιμοποίηση των ενεργειών τους) με το ίδιο το κυβερνών κόμμα:
• Ατυχώς για τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, που παίρνει την ευθύνη να δηλώσει ότι στόχος είναι ο ίδιος ο τούρκος πρωθυπουργός, λίγο νωρίτερα ο αντιπρόεδρος του κυβερνώντος κόμματος είχε αμφισβητήσει τον ρόλο και την ταυτότητα του Οικουμενικού Πατριαρχείου! Οκτώ μέρες (στις 20 Οκτωβρίου) πριν τις διαδηλώσεις, ο αντιπρόεδρος του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, Σαμπάν Ντισλί, δήλωνε ότι «σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λωζάννης, το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως δεν είναι Οικουμενικό Πατριαρχείο αλλά τουρκικό ίδρυμα και ο Πατριάρχης είναι εκπρόσωπος της ελληνικής μειονότητας στην Κωνσταντινούπολη». Η επίθεση, λοιπόν, ξεκίνησε από τον αντιπρόεδρο του κυβερνώντος κόμματος, όχι από κάποιον εχθρό του Ερντογάν, εκτός αν ο κ. Ντισλί είναι εχθρός του κ. Ερντογάν και αντιπαλεύει τις προσπάθειές του για ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αλλά αν είναι έτσι, τι ακριβώς κάνουμε εμείς; Προσπαθούμε να επιλύσουμε τα εσωκομματικά και πολιτειακά προβλήματα της Τουρκίας υπέρ του ενός ή του άλλου πολιτικού αρχηγού; Το γεγονός ότι τις διαδηλώσεις υποκίνησε το κυβερνών κόμμα διά του αντιπροέδρου του δεν σημαίνει κάτι; Καλή είναι η πρόθεση να βοηθηθεί η Τουρκία στον εξευρωπαϊσμό της αλλά (λεπτομέρεια ίσως, πλην ουσιαστική…) πρέπει να το θέλει και η ίδια. Από την άποψη αυτή πιο ρεαλιστική είναι η διαπίστωση του έμπειρου πολιτικού και ευρωβουλευτή Ιω. Βαρβιτσιώτη που έγινε με αφορμή τις δηλώσεις Ντισλί: «Υπάρχουν ισχυρές δυνάμεις στην Τουρκία, οι οποίες δεν θέλουν την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ, είναι οι δικαστικοί, οι στρατιωτικοί, οι διπλωματικοί. Είναι πολύ ισχυρές δυνάμεις, και εναντίον αυτών ο κ. Ερντογάν αγωνίζεται και δεν ξέρω εάν στο τέλος θα τα καταφέρει». Δεν αμφισβητεί δηλαδή ο κ. Βαρβιτσιώτης στον κ. Ερντογάν την καλή πρόθεση αλλά διαπιστώνει το πλήθος των δυνάμεων που αντιδρά στην πρόθεση. Διαπίστωση που είναι αναγκαίο να κάνουμε και εμείς και να αναλύουμε τα συμπεράσματα που από αυτήν προκύπτουν. Δεν είναι οι «γκρίζοι λύκοι» που πολιορκούν το Πατριαρχείο και απειλούν τον Πατριάρχη. Εκείνοι απλώς πηγαίνουν στις τρομοκρατικές εκδηλώσεις. Είναι το στρατιωτικοπολιτικό σύμπλεγμα που κυβερνά τη διάδοχο της οθωμανικής αυτοκρατορίας και ονειρεύεται την επιστροφή αντιμετωπίζοντας την Ευρώπη ως τόπο προς (επανα)κατάκτηση. Ίσως όχι με ορδές αυτήν τη φορά, αλλά με άλλους τρόπους. Οι καιροί άλλωστε αλλάζουν, όλα εκσυγχρονίζονται, ακόμα και οι επίγονοι του Κεμάλ…