Το «ΟΧΙ» χθες και σήμερα…

Η τιτανομαχία της Πίνδου και στη συνέχεια της Μακεδονίας και της Κρήτης κατά των Γερμανών και αργότερα η εθνική αντίσταση είναι ένα κεφάλαιο αγώνων και προσφοράς όχι μόνο προς την ελληνική αλλά την παγκόσμια ελευθερία, γιατί έθεσαν σε πρώτη θέση τον άνθρωπο και την ελευθερία του. Είναι ένας αγώνας, που άσχετα από εποχές και διαφορετικές συνθήκες, παραπέμπει σε μια ίδια λογική και ένα κοινό νόημα. Είναι αυτό που σ’ ένα απόσπασμα της χαμένης τραγωδίας του «Αρχέλαος» ο Ευριπίδης βάζει στο στόμα του ήρωα του: «Μη καταδεχθείς πότε με τη θέληση σου να γίνεις δούλος, εάν μπορείς να πεθάνεις ελεύθερος».

Η παραίνεση αυτή του Ευριπίδη είναι ιδιαίτερα επίκαιρη μέσα στον σημερινό κόσμο, γιατί, δυστυχώς η εθελοδουλία, σε όλα τα επίπεδα, έχει πάρει θλιβερές διαστάσεις. Μερικοί μάλιστα τη διαφημίζουν, υπό διάφορα προσχήματα, ως λογική, ως θεμιτή ή ακόμη και ως αναπόφευκτη.

Ο ελληνικός λαός, όταν ξύπνησε με τους ιταλικούς βομβαρδισμούς το πρωί της 28ης Οκτωβρίου και άκουσε από το ραδιόφωνο το ιταμό ιταλικό τελεσίγραφο, δεν μέτρησε δυνάμεις και συσχετισμούς. Αντιτάχθηκε ως ένας άνθρωπος. Το ιταλικό τελεσίγραφο ήταν πέρα από οποιαδήποτε λογική διαπραγμάτευση. «Αρχή μεν πάντων φρόνησις, πέρας δε ανδρεία», έλεγε στους συμπολίτες του Αθηναίους ο Δημοσθένης.

Ασφαλώς δεν αρκεί μόνο το φρόνημα και ο αγώνας για τη νίκη. Χρειάζεται επίσης σωστή προετοιμασία, σχεδιασμός, διορατικότητα και αποφασιστικότητα. Με τις μικρές δυνάμεις της και υπό καθεστώς δικτατορίας, που εμπνεόταν σε πολλά από τα ολοκληρωτικά καθεστώτα της Ιταλίας και της Γερμανίας, η Ελλάδα προέβη εγκαίρως σε στοιχειώδεις προετοιμασίες και δεν δίστασε την κρίσιμη στιγμή να πολεμήσει για την τιμή, την ιστορία και την ελευθερία της.

Όταν ο βασιλεύς της Σπάρτης Αρχίδαμος, βρέθηκε απομονωμένος και αδύναμος μπροστά στους Θηβαίους, μετά τη μάχη στα Λεύκτρα το 371 π.χ., δεν δίστασε να απορρίψει τους όρους που του πρότειναν και τους οποίους θεωρούσε ασυμβίβαστους και απαράδεκτους για τη Σπάρτη. «Δεν θα πετάξουμε» είπε «ιστορία και δόξα που χρειάσθηκαν επτακόσια χρόνια οι πρόγονοι μας για να μας την κληροδοτήσουν, αποδεχόμενοι τώρα μια ειρήνη που φέρνει καταισχύνη. Είμαστε έτοιμοι να πολεμήσουμε και να πεθάνουμε».

Η γενναία στάση του έσωσε τη Σπάρτη, που κινδύνευσε για πρώτη φορά στην ιστορία της να κατακτηθεί από τους Θηβαίους.

Ποιο είναι σήμερα το νόημα του ΟΧΙ;

Η Ελλάδα σήμερα αντιμετωπίζει πολύ διαφορετικές προκλήσεις, που δοκιμάζουν όμως την εθνική της θέληση και αποφασιστικότητα. Τη στρατηγική της αντίληψη, διορατικότητα και προνοητικότητα. Την ικανότητά της για σχεδιασμό, πραγμάτωση έργων και την κατάκτηση γενικά ενός υψηλού ρυθμού προόδου, σε όλους τους τομείς, που απαιτούν οι σημερινές συνθήκες και ο αμείλικτος όσο ποτέ διεθνής ανταγωνισμός.

Η ιστορική επιτάχυνση που χαρακτηρίζει τη σημερινή εποχή δεν αφήνει περιθώρια αδράνειας βραδυπορίας, αποπροσανατολισμού και παρωχημένων πολιτικών. Η Ελλάδα καλείται πρωτ’ απ’ όλα από τις σημερινές περιστάσεις να κάνει μια σωστή ανάγνωση και διαπίστωση των νέων γεωπολιτικών δεδομένων που ανέκυψαν μετά την πτώση του Ανατολικού Συνασπισμού. Να προσδιορίσει, με ανεξάρτητο τρόπο, τη θέση της. Να διαγνώσει και να αντιμετωπίσει νέες απειλές που ανακύπτουν για την εθνική της υπόσταση και για τα ζωτικά της συμφέροντα από την προωθούμενη παγκοσμιοποίηση. Η τελευταία δημιουργεί νέα δεδομένα όχι μόνο για την οικονομία της αλλά και για τη γεωπολιτική θέση και τη φυσιογνωμία της, την εθνική και κοινωνική συνοχή της και την ιστορική και πολιτιστική της ταυτότητα.

Η Ελλάδα έκανε μετά την πτώση της δικτατορίας το ’74 μια βασική στρατηγική επιλογή: να ενταχθεί στην τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα και σήμερα Ευρωπαϊκή Ένωση. Απέβλεπε κατά πρώτο λόγο να ενισχύσει την ασφάλεια της απέναντι σε μια αναθεωρητική και προκλητική Τουρκία. Να αποκτήσει απέναντι σ’ αυτήν ένα προφανές γεωπολιτικό και διπλωματικό πλεονέκτημα, που θα λειτουργούσε ως παράγων αποτροπής, ειρήνης και σταθερότητας.

Με ποια λογική έσπευσαν οι ελληνικές κυβερνήσεις μετά το 1995 ν’ απεμπολήσουν αυτό το πλεονέκτημα και ν’ αναλάβουν την προώθηση της τουρκικής εντάξεως στην ΕΕ ως στρατηγικό δήθεν στόχο που εξυπηρετεί τα ελληνικά συμφέροντα; Με ποια λογική δηλώνει σήμερα ο υφυπουργός Εξωτερικών ότι η ένταξη της Τουρκίας αποτελεί μονόδρομο όταν η Άγκυρα πολλαπλασιάζει τις προκλήσεις και δεν επιδεικνύει καμία διάθεση να εκπληρώσει ούτε και τους ελάχιστους όρους στους οποίους δεσμεύθηκε;

Η υπόσκαψη της Ευρώπης με την παγκοσμιοποίηση και η ελληνική πολιτική

Η ελληνική επιλογή της Ευρώπης δεν υπονομεύεται, δυστυχώς, μόνο με την ανατροπή της ελληνικής πολιτικής υπέρ της τουρκικής εντάξεως, με ό,τι αυτό σημαίνει. Υπονομεύεται επίσης με τη σκόπιμη ταύτιση και σύγχυση της Ευρώπης με την παγκοσμιοποίηση. Και στο θέμα αυτό η ελληνική πολιτική φαίνεται να βρίσκεται σε πλήρη σύγχυση. Το μόνο ελαφρυντικό που έχει σ’αυτήν την περίπτωση είναι η παρόμοια σύγχυση στην οποία βρίσκονται οι περισσότερες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.

Η σκιά του αμερικανικού κολοσσού στην Ευρώπη διαμορφώνει πολιτικές και συμπεριφορές και παράγει εθελοδουλία. Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι τους στην Ευρώπη υποστηρίζουν και επιδιώκουν μια Ευρώπη χωρίς ουσιαστική γεωπολιτική αυτονομία, που θα λειτουργεί ως περιφερειακός εταίρος, στο πλαίσιο μιας νέας, ηγεμονευόμενης από τις ΗΠΑ, διεθνούς τάξεως.

Στο ίδιο μήκος κύματος, υποστηρίζεται η ταύτιση της Ευρώπης με την παγκοσμιοποίηση που αντιπροσωπεύει την οικονομική εκδοχή μιας νέας διεθνούς τάξεως, υπό την ηγεμονία των ΗΠΑ και με σύμβολο την ελεύθερη παγκόσμια αγορά και τον διεθνή ανταγωνισμό.

Είναι προφανές ότι η ιδέα της άκριτης και ανεξέλεγκτης παγκοσμιοποίησης αντιμάχεται την ίδια την ιδέα μιας περιφερειακής ενώσεως, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση. Ποιο νόημα έχει μια περιφερειακή ένωση όταν δεν έχει ανοικτά σύνορα μόνο μεταξύ των μελών, της αλλά με όλο τον κόσμο; Πώς θα προστατεύσει και θα εγγυηθεί το κράτος κοινωνικής πρόνοιας και το επίπεδο ζωής σε κάθε χώρα, εάν λειτουργεί υπό καθεστώς ανοικτών συνόρων προς όλο τον κόσμο και όταν οι συνθήκες παραγωγής και τα επίπεδα ζωής είναι τόσο άνισα μεταξύ των διαφόρων χωρών και περιοχών του κόσμου;

Η πολιτική αυτή ανοίγει την προοπτική για ένα νέο, αχαλίνωτο και αμείλικτο καπιταλισμό, που, με στρατηγική εφεδρεία τις υποανάπτυκτες μάζες του Τρίτου Κόσμου, θα ανατρέψει κάθε έννοια ισορροπίας μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας. Θα πλήξει, επίσης, την υπόσταση και την ταυτότητα του εθνικού κράτους και θα δημιουργήσει προϋποθέσεις διεθνούς αυτοκρατορισμού.

Η Ελλάδα ν’ αντιπαρέλθει με προσοχή τις σειρήνες της παγκοσμιοποίησης

Το πρόβλημα της Ευρώπης και της παγκοσμιοποίησης δεν είναι, προφανώς, μόνο πρόβλημα της Ελλάδος. Τίθεται όμως για την Ελλάδα υπό δύο μορφές. Πρώτο τι θέση παίρνει και τι πολιτικές υποστηρίζει στην ΕΕ, σε σχέση με την παγκοσμιοποίηση. Δεύτερο, πώς αντιμετωπίζει στο εθνικό της επίπεδο τις θεωρίες και τις πολιτικές της παγκοσμιοποίησης;

Σε ό,τι αφορά το πρώτο, η Ελλάδα έχει κάθε συμφέρον να υποστηρίζει μια συνεκτική Ευρώπη, με ελεγχόμενα όρια και λογικό άνοιγμα στον κόσμο και στη διεθνή αγορά. Μόνο μια τέτοια Ευρώπη μπορεί να εγγυηθεί εσωτερική συνοχή και αποτελεσματικές πολιτικές κοινωνικής αλληλεγγύης. Μια τέτοια Ευρώπη μπορεί επίσης να έρθει αρωγός στον αναπτυσσόμενο κόσμο, όχι μόνο μέσω της αγοράς και του διεθνούς εμπορίου αλλά και με ολοκληρωμένα προγράμματα αναπτυξιακής βοήθειας σε διάφορες περιοχές του κόσμου.

Σε ό,τι αφορά το δεύτερο, η Ελλάδα δεν έχει κανένα λόγο να πρωταγωνιστήσει σε πολιτικές παγκοσμιοποίησης, που της αφαιρούν πρακτικά κάθε ουσιαστική δυνατότητα ασκήσεως εθνικών πολιτικών. Η Ελλάδα έχει ανάγκη από εθνικές πολιτικές, γιατί έχει ιστορική καθυστέρηση, σε σχέση με άλλες χώρες, και γιατί αντιμετωπίζει ιδιαίτερες συνθήκες στη θέση που βρίσκεται. Πρέπει για τον λόγο αυτόν να διατηρήσει ένα σημαντικό δημόσιο τομέα σε κρίσιμους τομείς. Ο τομέας αυτός, με την κατάλληλη εξυγίανση και τον σωστό προγραμματισμό και διοίκηση, μπορεί να διαδραματίσει στρατηγικό ρόλο στην ανάπτυξη της χώρας, ιδιαίτερα σε τομείς τεχνολογικής αιχμής και καινοτομίας.

Χρειάζεται πολλά ΟΧΙ σε πολλά επίπεδα η Ελλάδα σήμερα

Η διαφθορά και ο ρόλος των ΜΜΕ. Η θλιβερή κατάσταση στην παιδεία. Η θεαματική άνοδος της εγκληματικότητας. Η εξαρτημένη εξωτερική πολιτική, υπό την επίφαση διαφόρων ιδεολογημάτων. Η ανησυχητική στασιμότητα στην οικονομία και η καλπάζουσα ανεργία. Η ανεξέλεγκτη λαθρομετανάστευση, που απειλεί ευθέως τον κοινωνικό και εθνικό ιστό. Τα εθνικά προβλήματα που βρίσκονται σήμερα σε ιδιαίτερα κρίσιμη θέση ως αποτέλεσμα μιας φοβικής κατευναστικής πολιτικής, επιτάσσουν σήμερα μια νέα εθνική ανάταση, κινητοποίηση και δράση. Ζητούν ένα νέο ΟΧΙ σε κάθε τομέα και μια νέα αγωνιστική ενότητα του ελληνική λαού, που παραφράζοντας τα λόγια του βασιλέως Αρχιδάμου της Σπάρτης, δεν μπορεί να παραγνωρίσει και να απεμπολήσει ανάξια μια τέτοια ιστορία τριών χιλιάδων χρόνων και ένα τέτοιο έπος, που κατέπληξε τον κόσμο το 1940 και έδωσε στους απελπισμένους ευρωπαϊκούς λαούς το γλυκό φως της ελπίδας.

* Ο Περικλής Νεάρχου διετέλεσε σύμβουλος επί θεμάτων εξωτερικής πολιτικής του Ανδρέα Παπανδρέου