Σφάζονται στις μακέτες του Σαντιάγκο

Η σιωπή των ΠΑΣΟΚων επέτρεψε στους «γαλάζιους» της πόλης να επιδοθούν σε εκπληκτικής αγριότητας «συντροφικά μαχαιρώματα», ακυρώνοντας στην πράξη την ύστατη προσπάθεια του ΥΜΑΘ, Νίκου Τσιαρτσιώνη, να προσφέρει κάτι στην πόλη που… διοίκησε.

Η κάθετη αντίδραση του δημάρχου, ο οποίος «έσκιζε τα ρούχα του» (η ΔΕΘ μου ανήκει, η Θεσσαλονίκη μού ανήκει, τίποτα δεν θα γίνει αν δεν το κάνω εγώ, και άλλα παρόμοια), υποχρέωσε τους εμπνευστές της ανάθεσης της δουλειάς στον Ισπανό (Τσιαρτσιώνης, Μπακατσέλος, πρόεδρος της ΔΕΘ) να ξεχάσουν τις σκέψεις που έκαναν για οργάνωση φιέστας παρουσίασης της πρότασης και να κλείσουν τον Καλατράβα σε μια αίθουσα -μακριά από κάμερες και φωτογράφους- προκειμένου να παραδώσει τη δουλειά του στους έντεκα καλεσμένους (Τσιαρτσιώνη, Σιούφα, Φώλια, Παπαγεωργόπουλο, Ψωμιάδη, Τσιότρα, Θωμόπουλο, Μπακατσέλο και τους τρεις προέδρους των επιχειρηματικών επιμελητηρίων της πόλης). Οι αντιρρήσεις έφτασαν στα αφτιά του πρωθυπουργού, ο οποίος εγκατέλειψε κάθε σκέψη να συμπεριλάβει στην ομιλία του αναφορά στην πρόταση Καλατράβα, κάτι που επιθυμούσε διακαώς ο Τσιαρτσιώνης (μεταξύ μας, όσο ενδιαφέρον και εξαιρετικό για την πόλη μας είναι να υπάρξουν προτάσεις από δημιουργούς τέτοιου επιπέδου, άλλο τόσο σημαντικό είναι αυτές οι δουλειές να μη γίνονται εν αγνοία των φορέων της πόλης. Πόσο μάλιστα του κατεξοχήν αρμοδίου φορέα, του δήμου Θεσσαλονίκης. Αυτό, όμως, δεν θα πρέπει από μόνο του να οδηγήσει σε ασυζητητί απόρριψη μιας καινοτόμου πρότασης).

Το θέμα «θάφτηκε» στη διάρκεια της επίσκεψης του Καραμανλή στην πόλη και διέρρευσε μετά την αναχώρησή του από τους αντιρρησίες. Ακολούθησαν οι πρωτοφανείς επιθέσεις «αρμοδίων» κατά των Τσιαρτσιώνη – Μπακατσέλου και κυρίως κατά του δεύτερου (ο πλέον αδύναμος γαρ), για τον οποίο έφτασαν να πουν πως έκανε ό,τι έκανε προκειμένου να τραβήξει πάνω του τα φώτα της δημοσιότητας και να προκαλέσει πρόταση του επιχειρηματικού κόσμου να διεκδικήσει τον δήμο Θεσσαλονίκης ως ανεξάρτητος και υπερκομματικός υποψήφιος. Είπαν επίσης -στα παπαγαλάκια του δημάρχου και του τοπικού κομματικού μηχανισμού αναφέρομαι- πως το προαναφερθέν σχέδιο κατάρτισε ο πρόεδρος της ΔΕΘ μαζί με τον κουνιάδο του Ευάγγελο Βενιζέλο και πως αποτελεί το κρυφό χαρτί του ΠΑΣΟΚ για να πάρει τον δήμο Θεσσαλονίκης!!! Κατά του σχεδίου Καλατράβα ξιφούλκησε δημοσίως ο «γαλάζιος» πρόεδρος του τμήματος Κεντρικής Μακεδονίας του ΤΕΕ, Σάκης Τζακόπουλος (ο διορισθείς και στη συνέχεια αποπεμφθείς από τον Τσιαρτσιώνη διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΑΘ), υποστηρίζοντας πως το έμψυχο δυναμικό της πόλης (γιατί όχι ο ίδιος, θα έλεγα εγώ!) θα μπορούσε να κάνει καλύτερο σχέδιο από αυτό του Καλατράβα.

Ακολούθησαν απίστευτες διαρροές για το ύψος της αμοιβής του Ισπανού, για τον τρόπο ανάθεσης της δουλειάς και άλλα όμορφα που ανάγκασαν τον Μπακατσέλο να εμφανιστεί έντρομος στους δημοσιογράφους και να δώσει τις απαντήσεις του. «Δουλέψαμε σεμνά και ταπεινά. Σε χρόνους πρωτόγνωρους για την πόλη. Σε όσους μίλησαν για κινήσεις εντυπωσιασμού απαντώ ότι η παρουσίαση Καλατράβα θα μπορούσε να γίνει με τυμπανοκρουσίες στο πλαίσιο της 70ής ΔΕΘ και δεν έγινε. Όσο για εκείνους που έκαναν λόγο για έλλειμμα ενημέρωσης, θέλω να τονίσω ότι η πολιτεία είχε ενημερωθεί πλήρως», τόνισε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος της ΔΕΘ. Αναφερόμενος στα κόστη των μελετών, ο κ. Μπακατσέλος σημείωσε ότι η αμοιβή του ισπανού αρχιτέκτονα για την προμελέτη ανήλθε στο ποσό των 300.000 ευρώ και καλύφθηκε από την INTEREXPO (θυγατρική της ΔΕΘ, στην οποία συμμετέχουν κατά 40% οι ιδιωτικές εταιρείες Exposystem και Interform). Το στρατηγικό σχέδιο, που ανατέθηκε στο μελετητικό γραφείο Δοξιάδη, κόστισε 40.000 ευρώ, ενώ το «business plan» 18.000 ευρώ. Όσο για το εκτιμώμενο κόστος της ανάπλασης του εκθεσιακού κέντρου, όπως αυτό αναλύεται στη μελέτη Δοξιάδη, κινείται μεταξύ 200 και 375 εκατ. ευρώ, με το πρώτο ποσό να αφορά μόνο την έκταση των 180 στρεμμάτων της ΔΕΘ και το δεύτερο την περίπτωση προσθήκης και της έκτασης του Γ’ Σώματος Στρατού. Πάντως, σε ό,τι αφορά το τι θα γίνει από εδώ και πέρα, ο κ. Μπακατσέλος τόνισε πως πλέον την ευθύνη έχει η πολιτεία.

Τι είπε ο Καλατράβα

Τι είπε επακριβώς ο Καλατράβα; Για ποιον λόγο πληρώθηκε εκατό εκατομμύρια δραχμές από τη «φτωχομάνα»; Ποιο θεωρεί ο διάσημος αρχιτέκτονας πως πρέπει να είναι το σύγχρονο πρόσωπο της Θεσσαλονίκης των 24 αιώνων;

Το πλήρες απομαγνητοφωνημένο κείμενο της παρουσίασής του αποκάλυψε η «μικρή» εφημερίδα της πόλης, η «Εγνατία» του Πέτρου Πυλωρίδη, στα χέρια των συντακτών της οποίας έφτασε -εννοείται από άγνωστο αποστολέα- ηχογραφημένη η ομιλία του Σαντιάγκο Καλατράβα:

«Κατ’ αρχάς θα ήθελα να εκφράσω την ιδιαίτερη ευχαρίστησή μου που επισκέπτομαι και πάλι τη Θεσσαλονίκη, μια πόλη με την οποία με συνδέουν στενοί δεσμοί, τόσο προσωπικοί όσο και επαγγελματικοί. Προτού επισκεφθώ την πόλη σας, τόσο οι συνάδελφοί μου από το πανεπιστήμιο όσο και ο κύριος Βενιζέλος στην Αθήνα μού είχαν προτείνει εκθύμως να επισκεφθώ το Άγιο Όρος. Σκέφτηκα, λοιπόν, ότι τώρα θα ήταν περίφημη ευκαιρία να πραγματοποιήσω αυτό το ταξίδι. Οι εμπειρίες που απεκόμισα σε αυτόν τον τόπο της πνευματικότητας ενίσχυσαν την πεποίθησή μου ότι η νεότερη ιστορία της Ελλάδας συνδέεται άρρηκτα με την αρχαιότητα. Αυτή η διαπίστωση μπορεί να θεωρείται δεδομένη για εσάς που γεννηθήκατε και μεγαλώσατε εδώ, αλλά σε έναν ξένο προξενεί δέος. Καταλαβαίνετε, λοιπόν, με πόσο ενδιαφέρον και ενθουσιασμό δέχτηκα την πρόταση του κυρίου Τσιαρτσιώνη και του κυρίου Μπακατσέλου να εκπονήσω μία μελέτη για τον τόπο σας. Δεν είναι τυχαίο που χρησιμοποιώ τη λέξη ʽʽμελέτη”, καθώς αυτό που σας παρουσιάζουμε είναι κατ’ αρχάς ένα όραμα και όχι ένα τετελεσμένο σχέδιο, έτοιμο για άμεση υλοποίηση. Είναι ένα σχέδιο βασισμένο στις πραγματικές συνθήκες και ανάγκες της πόλης και παράλληλα προσανατολισμένο στον μελλοντικό της ρόλο ως μητρόπολης στο κατώφλι του 21ου αιώνα. Στη χάραξη αυτής της μελέτης λάβαμε υπ’ όψιν μας τις χωροταξικές μεταβολές της πόλης στη διάρκεια της ιστορικής της πορείας και συγκεκριμένα τη μετατόπιση του κέντρου της έξω από τα τείχη που άρχισε να συντελείται στις αρχές του 20ού αιώνα.

Σήμερα, έναν αιώνα μετά, η πόλη έχει εξαπλωθεί πλέον μέχρι και το αεροδρόμιο, επαναπροσδιορίζοντας αυτό που θα θεωρείται κέντρο για τον 21ο αιώνα. Μη σας ξενίζει το γεγονός ότι χρησιμοποιώ τον όρο ʽʽκέντρο” για κάτι που αρχικά ήταν εκτός των ορίων της πόλης, αρκεί να σας θυμίσω ότι το περίφημο Central Park της Νέας Υόρκης βρισκόταν αρχικά εκτός των ορίων της. Εύλογα, συνεπώς, προσδιορίζω αυτήν την περιοχή που σας δείχνω ως το κέντρο της Θεσσαλονίκης για τα επόμενα χρόνια.
Όσον αφορά τώρα την Έκθεση, θεωρώ σημαντικό να παραμείνει στις τωρινές της εγκαταστάσεις, δεδομένου ότι αυτό θα της εξασφαλίσει την ταύτισή της με το κέντρο της πόλης, αλλά και τη γειτνίασή της με το πανεπιστήμιο, με όλες τις απορρέουσες συνδηλώσεις, καθώς στις μέρες μας τα πανεπιστήμια δεν είναι απλώς χώροι διδασκαλίας, αλλά και πυρήνες της έρευνας και της καινοτομίας σε προωθημένους τομείς της γνώσης.

Η σύζευξη αυτών των δύο χώρων -της μάθησης και της επιχειρηματικότητας- σε συνάρτηση πάντα με το υπόλοιπο αστικό τοπίο, είναι ζωτικής σημασίας για την ανάδειξη της πόλης σε πολιτιστικό και οικονομικό πυρήνα της περιοχής.

Σας εξέθεσα μέχρι εδώ το σκεπτικό με βάση το οποίο κινηθήκαμε στη μελέτη μας. Θα μου επιτρέψετε στη συνέχεια να σας παρουσιάσω αναλυτικότερα, με τη βοήθεια κάποιων σκαριφημάτων, όσα έχουμε σχεδιάσει.
Στο κάτω σημείο που σας δείχνω απεικονίζεται η θάλασσα, ενώ από πάνω βλέπετε τη δυναμικά αναπτυσσόμενη πόλη.

Κέντρο σε πέντε δέσμες -φανταστείτε τα δάχτυλα ενός χεριού- με ενδιάμεσους πνεύμονες πρασίνου και πεζοδρόμους, που θα διευκολύνουν την κυκλοφορία των πεζών, καθώς και άνετους χώρους στάθμευσης. Στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε μία ευρεία έκταση πρασίνου, κατά το πρότυπο του Central Park, η οποία όμως δεν θα είναι απομονωμένη, καθώς η συνάφεια με τον κτιριακό ιστό της πόλης εξασφαλίζεται με την παρουσία του Βυζαντινού και του Αρχαιολογικού Μουσείου, του υπό κατασκευή δημαρχείου και ενδεχομένως και άλλων πολιτιστικών ή διοικητικών κέντρων, ενώ παράλληλα έχει προβλεφθεί η διάχυση του πρασίνου σε ολόκληρη την πόλη, καθιστώντας το έτσι προσβάσιμο σε όλους τους πολίτες.
Ειδικότερα για την Έκθεση εισηγούμαι την αυτόνομη εξυπηρέτησή της, με τη βοήθεια υπόγειων εγκαταστάσεων, χωρίς ασφαλώς να αποκόπτεται από τη γύρω περιοχή.

Η όλη περιοχή διατρέχεται από κάποιες οδικές αρτηρίες που όλες συγκλίνουν σε ένα σημείο. Σε αυτό το σημείο σκεφτήκαμε ότι θα ήταν καλή ιδέα να στήσουμε ένα γλυπτό, το μοντέλο του οποίου έχετε μπροστά σας και μάλιστα να το τοποθετήσουμε μέσα στη θάλασσα, ώστε να σηματοδοτεί ό,τι και ο Πύργος του ΟΤΕ για την Έκθεση. Με αυτό το πρόχειρο σχέδιο θέλησα να καταστήσω σαφή την πρόθεσή μου να ενοποιήσουμε την πόλη κατά μήκος, από το ένα άκρο στο άλλο. Προχωρώ τώρα σε ένα επόμενο σκίτσο, με το οποίο επιδιώκω να σας δείξω τι σχεδιάζουμε για την κατά πλάτος ενοποίηση της περιοχής.

Όπως παρατηρείτε, μεταξύ της Εγνατίας και της παραλιακής υπάρχει μια υψομετρική διαφορά, την οποία σκοπεύουμε να εξομαλύνουμε με την προσθήκη υπόγειων επιπέδων στον χώρο της Έκθεσης και τη συνακόλουθη υπερύψωση του υπέργειου τμήματός της. Τα προτεινόμενα αυτά επίπεδα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εκθεσιακοί χώροι ή ως χώροι στάθμευσης -που σημειωτέον εξασφαλίζουν 4.000 θέσεις- ενώ η μεταξύ τους σύνδεση θα επιτυγχάνεται μέσω ανελκυστήρων. Κάτι που έχουμε παρατηρήσει σε σχέση με την Έκθεση είναι ότι -πέρα από την καθεαυτή λειτουργία της, καθώς και από τις λοιπές εκδηλώσεις που κατά καιρούς φιλοξενεί- παραμένει ανενεργή για το μεγαλύτερο διάστημα του έτους. Πρόκειται ουσιαστικά για μια σπατάλη ζωτικού χώρου, που θα μπορούσε όμως να αντιμετωπιστεί, αν αξιοποιούσαμε τις πλησίον των δρόμων ζώνες ως κέντρα εμπορικής δραστηριότητας και υπαίθριων πολιτιστικών εκδηλώσεων.
Στην ίδια κατεύθυνση προτείνουμε τη δημιουργία ενός περιπτέρου έκτασης 40.000 τ.μ., στο οποίο θα μπορούσαν να φιλοξενηθούν διαφόρων ειδών εκδηλώσεις και δη συνέδρια μεγάλης κλίμακας, ενώ θα μπορούσε να εξυπηρετήσει τις ανάγκες ακόμη και μίας μελλοντικής ΕΧΡΟ.

Από όσα σας έχω παραθέσει αντιλαμβάνεστε ότι στόχος μας είναι όχι μόνο να αναδείξουμε την Έκθεση σε οικονομικό και εμπορικό πόλο έλξης της πόλης, αλλά και να την εντάξουμε οργανικά στο αστικό πλέγμα.
Μας απασχόλησε, επίσης, το πώς θα μπορούσαμε να συνενώσουμε όλα τα κατασκευαστικά και καλλωπιστικά στοιχεία που έχουμε προτείνει σε ένα ενιαίο σύνολο.

Τη λύση μάς την έδωσε το φως, ένα στοιχείο πλούσιο σε πολιτιστικές, ιστορικές, θρησκευτικές και φιλοσοφικές συμπαραδηλώσεις, που το καθιστούν αρχετυπικό σύμβολο με παγκόσμια απήχηση. Ειδικά για την Ελλάδα, μία χώρα λουσμένη στο φως, μία χώρα που, όπως συνηθίζουμε να λέμε, ʽʽέδωσε τα φώτα της στον υπόλοιπο κόσμοʼʼ, το φως αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της ταυτότητάς της. Επιπροσθέτως, το φως είναι συνυφασμένο με τα εκθεσιακά γεγονότα. Αρκεί να σας θυμίσω την Πρώτη Διεθνή Έκθεση στο Παρίσι, στην οποία εγκαινιάστηκε η χρήση ηλεκτρικού λαμπτήρα. Στις μέρες μας, εξάλλου, η έρευνα γύρω από το φως αποτελεί έναν από τους πιο προωθημένους τομείς της επιστήμης, με τη χρήση λέιζερ, ολογραμμάτων, φωτοβολταϊκών τόξων και άλλων επιτευγμάτων. Εύλογα, λοιπόν, κάνοντας χρήση όλων αυτών των μέσων που μας παρέχει η τεχνολογία, σχεδιάζουμε τον φωτισμό οδών και μνημείων της πόλης, αλλά και των εκθεσιακών εγκαταστάσεων, επισφραγίζοντας με αυτόν τον τρόπο τον εξέχοντα χαρακτήρα της περιοχής ως επίκεντρου της εμπορικής και πολιτιστικής δραστηριότητας της πόλης.

Παράλληλα, δεν ξεχνάμε την προκυμαία, την οποία επίσης σχεδιάζουμε να φωτοδοτήσουμε, αναδεικνύοντας με αυτόν τον τρόπο τη στενή σχέση της πόλης με τη θάλασσα. Με όχημα, λοιπόν, τις κατασκευαστικές παρεμβάσεις που εισηγούμαστε και με επιστέγασμα τον μοντέρνο φωτισμό, οδηγούμε την πόλη στον 21ο αιώνα.

Θα ήθελα, τέλος, να σας παρουσιάσω μία δική μου καλλιτεχνική κατασκευή, προϊόν των προσωπικών μου αναζητήσεων, αλλά και της θητείας μου στην Ολυμπιάδα της Αθήνας, κατά τη διάρκεια της οποίας μελέτησα τη δομή των αρχαίων ελληνικών κτισμάτων και ιδιαίτερα των κιόνων. Απότοκο αυτής της μελέτης μου είναι αυτό που ονομάζω ʽʽδυναμικό κίονα”, μία εγκατάσταση με κινητά μέλη που της προσδίδουν ζωντάνια και ευκινησία. Ο συμβολισμός νομίζω είναι πρόδηλος, καθώς η κίνηση συνάδει με την πρόοδο, την ταχύτητα, την καινοτομία, την εξέλιξη και τη νεωτερικότητα, που αποτελούν ζητούμενα για τη Θεσσαλονίκη στην αυγή του 21ου αιώνα.

Η Θεσσαλονίκη προσφέρει το σπάνιο προνόμιο να μπορεί κανείς να δει την πόλη μέσα από την πόλη. Τη νύχτα, όμως, η πανοραμική άποψη της πόλης εμφανίζει τη θάλασσα βυθισμένη στο σκοτάδι, σαν μια σκούρα κηλίδα μέσα στην κατά τα άλλα κατάφωτη πόλη, εξ ου και προτείνουμε την κατασκευή που σας έδειξα, ώστε να φέρουμε το υδάτινο στοιχείο και την όμορφη παραλία σας στο προσκήνιο. Κάποιος, λοιπόν, που αντικρίζει το βράδυ την πόλη ψηλά πάνω από τα κάστρα, θα μπορεί να απολαμβάνει ολόφωτη όχι μόνο τη χερσαία, αλλά και τη θαλάσσια έκτασή της. Εξίσου ωφελημένοι, όμως, θα είναι και όσοι περιδιαβαίνουν την προκυμαία, καθώς θα μπορούν να την απολαμβάνουν και τις βραδινές ώρες. Εκτός από την παραλία θα μπορούσαμε να φωτίσουμε και μνημεία της πόλης, όπως για παράδειγμα τη Ροτόντα ή τα αρχαιολογικά ευρήματα ή ακόμη και σιντριβάνια που θα μπορούσαμε να κατασκευάσουμε.

Αξίζει να σημειώσω εδώ πως δεν αναφέρομαι αναγκαστικά στον συμβατικό, ενεργειοβόρο φωτισμό. Αντιθέτως, σχεδιάσαμε κτίρια με οροφές από υλικό που επιτρέπει όχι μόνο τον άπλετο φωτισμό κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά και τη συγκέντρωση ηλιακής ενέργειας για εκμετάλλευσή της τις βραδινές ώρες. Όπως βλέπετε, σας παρουσιάζω διαγραμματικά κάποιες προτάσεις, πάνω στις οποίες μπορούμε να χτίσουμε έναν πλήρη και κατασταλαγμένο σχεδιασμό, κινητοποιώντας όλες τις δημιουργικές δυνάμεις του τόπου. Αυτό που έχω διαπιστώσει από τις πολυάριθμες συμμετοχές μου σε μεγάλης κλίμακας εκθεσιακές και αθλητικές διοργανώσεις είναι η καταλυτική επίδραση που μπορούν να έχουν στη φυσιογνωμία των πόλεων που τις φιλοξενούν. Πράγματι, έχω δει πόλεις να μεταμορφώνονται, αφού είχαν αναλάβει τη διοργάνωση ΕΧΡΟ ή Ολυμπιάδων και αυτό γιατί υποχρεώθηκαν να επιλύσουν ζέοντα προβλήματα υποδομής που έως τότε χρόνιζαν. Ειδικά για τη Θεσσαλονίκη έχω να παρατηρήσω ότι είναι μία πόλη με εξαιρετικές δυνατότητες και μεγάλα περιθώρια βελτίωσης. Δικαίως, βέβαια, σας απασχολούν τα υπαρκτά προβλήματα της πόλης σας, να έχετε όμως υπ’ όψιν σας ότι τα ίδια απαντούν και σε άλλες μεγάλες πόλεις και εξηγούνται εύκολα, αν λάβουμε υπ’ όψιν μας την ιστορική τους εξέλιξη από τις πολίχνες της αρχαιότητας στα σύγχρονα αστικά μεγαθήρια.

Είναι ευνόητο ότι καμία παρέμβαση δεν μπορεί να έχει ουσιαστικό αποτέλεσμα, αν δεν αγγίζει το σύνολο της πόλης. Εξάλλου, η δραστηριότητά μου δεν περιορίζεται στην κάλυψη εκδηλώσεων, αλλά αφορά και την κατασκευή έργων υποδομής και δη για υποβαθμισμένες περιοχές. Να έχετε, πάντως, υπ’ όψιν σας ότι η συγκεκριμένη πρόταση για την πόλη σας είναι βέβαια προσανατολισμένη στο κέντρο της -και όχι άδικα, εφόσον εκεί χτυπάει η καρδιά της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της πόλης- αλλά θα αποβεί επωφελής για όλες τις περιοχές».