Η Τουρκία προχωρεί σε ενταξιακές διαπραγματεύσεις ενάντια στη θέληση των ευρωπαϊκών λαών

Εάν η Άγκυρα προχωρήσει, όπως αναμένεται, σε επικύρωση από την εθνοσυνέλευσή της του πρωτοκόλλου με συνημμένη σε αυτό, ως αναπόσπαστου μέρους του, της τουρκικής δηλώσεως, τότε, κατά τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, δεν θα επικυρωθεί από τις δύο πλευρές το ίδιο κείμενο και οι ίδιες υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτό. Αντιθέτως, η Άγκυρα θα επικαλείται την επικύρωσή του με συνημμένη την τουρκική δήλωση για να μην το εφαρμόσει στην περίπτωση της Κύπρου.

Τις αντιφάσεις αυτές, που αφορούν την εφαρμογή του πρωτοκόλλου, επισημαίνουν και θέτουν γι’ αυτές θέμα τρίτοι, ενώ η ελληνική πλευρά προωθεί ως δήθεν στρατηγική γι’ αυτήν προτεραιότητα την έναρξη των τουρκικών ενταξιακών διαπραγματεύσεων.

Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στέλνει, σαφώς, ένα ισχυρό πολιτικό μήνυμα προς την τουρκική πλευρά, έστω και αν δεν θα έχει άμεσες πρακτικές συνέπειες στην προγραμματισμένη έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Η άρνηση παροχής σύμφωνης γνώμης από το Ευρωκοινοβούλιο αναστέλλει την εφαρμογή του πρωτοκόλλου για όλες τις δέκα νέες χώρες-μέλη, καθιστά πρακτικά αδιανόητη την πρόοδο των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, πέρα από τους εννέα πρώτους μήνες κατά τους οποίους θα πρέπει να ολοκληρωθεί η πρώτη αναγνωριστική φάση.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που συμπλέει πλήρως με τη γραμμή της βρετανικής προεδρίας, διατείνεται ότι η αναστολή που επέβαλε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξυπηρετεί την Άγκυρα, η οποία θα έχει άλλοθι για να μην επικυρώσει και να μην εφαρμόσει το πρωτόκολλο. Ο ισχυρισμός αυτός είναι ανυπόστατος. Η Άγκυρα δεν μπορεί να αγνοήσει ως πακέτο την τελωνειακή ένωση με τις δέκα νέες χώρες-μέλη. Αντιθέτως στην περίπτωση επικυρώσεως του πρωτοκόλλου, μαζί με τη δήλωσή της, θα είχε τη δυνατότητα να διαχωρίσει την Κύπρο από τις άλλες χώρες-μέλη με τις οποίες δεν έχει πρόβλημα.

Ισχυρό ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Παράλληλα προς την αναστολή παροχής σύμφωνης γνώμης για το Πρωτόκολλο Τελωνειακής Συνδέσεως, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ισχυρό ψήφισμα, με την ευκαιρία της ενάρξεως των ενταξιακών διαπραγματεύσεων Τουρκίας – ΕΕ.

Το ψήφισμα αντικαθρεφτίζει εμμέσως τις έντονες ευρωπαϊκές επιφυλάξεις για την απόφαση των κυβερνήσεων να δώσουν τελικά πράσινο φως για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων μιας χώρας, η οποία από κάθε άποψη είναι προβληματική σε σχέση με τα ευρωπαϊκά μέτρα και κανόνες.

Μόνο εμπόδιο στον δρόμο της Άγκυρας απομένει σήμερα η Αυστρία, η οποία εμμένει ακόμη στην πρότασή της να περιληφθεί, με απόλυτη σαφήνεια, στο διαπραγματευτικό πλαίσιο ότι στόχος των διαπραγματεύσεων που αρχίζουν δεν είναι αποκλειστικά η ένταξη, αλλά ως εναλλακτικό ενδεχόμενο η ειδική σχέση. Η Αυστρία συνδέει επίσης την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας με το θέμα της Κροατίας. Θεωρεί αδιανόητη την αναστολή της ευρωπαϊκής πορείας της Κροατίας για έλλειψη συνεργασίας με το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης στο θέμα της εκδόσεως του στρατηγού Γκοτεβίνα, ως εγκληματία πολέμου, ενώ η υπόλογη για τόσες και τόσες παραβιάσεις και ελλείμματα κάθε είδους Τουρκία προχωρεί σε διαπραγματεύσεις.

Η βρετανική προεδρία σκοπεύει να συγκαλέσει εκτάκτως Συμβούλιο Υπουργών, σήμερα Κυριακή ή αύριο Δευτέρα, για να οριστικοποιήσει τη συμφωνία όλων των χωρών με το διαπραγματευτικό πλαίσιο Τουρκίας – ΕΕ, αλλά και με την πολιτική δήλωση που θα κάνει η ΕΕ με την ευκαιρία της ενάρξεως των ενταξιακών διαπραγματεύσεων την 3η Οκτωβρίου. Το κείμενο της δηλώσεως προκαλεί επίσης μεγάλες συζητήσεις και διαφωνίες. Η βρετανική προεδρία, με αναφορά το συμφωνημένο κείμενο του διαπραγματευτικού πλαισίου, προσπαθεί να παραμερίσει για την Τουρκία τους διαφόρους σκοπέλους.

Με τα δεδομένα αυτά, το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ενώ παρέχει την έγκρισή του για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας, θέτει με έντονο τρόπο τα πολιτικά προβλήματα που συνοδεύουν την τουρκική ευρωπαϊκή πορεία, υπογραμμίζοντας ότι αυτά, αν δεν αντιμετωπιστούν επαρκώς, μπορούν να αποτελέσουν αιτία αναστολής ή διακοπής των ενταξιακών διαπραγματεύσεων.

Στις έξι παραγράφους που αναφέρονται ειδικότερα στο Κυπριακό, καλείται η Τουρκία:

• Να εφαρμόσει το Πρωτόκολλο Τελωνειακής Συνδέσεως χωρίς διακρίσεις και να παράσχει διευκρινίσεις εάν προτίθεται να επικυρώσει το πρωτόκολλο μαζί με τη νομικά ανυπόστατη για την ΕΕ μονομερή δήλωσή της.

• Να ανοίξει, στο πλαίσιο αυτό, τα λιμάνια, τα αεροδρόμια και τον εναέριο χώρο της στα κυπριακά πλοία και αεροπλάνα.

Στην παράγραφο 4 καλείται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προβεί σε πλήρη αποτίμηση της εφαρμογής από την Άγκυρα της Τελωνειακής Συνδέσεως μέχρι το τέλος του 2006. Στην περίπτωση που διαπιστωθεί αποτυχία αποτελεσματικής εφαρμογής, προτείνεται να εξετασθεί ακόμη και η αναστολή της ενταξιακής διαδικασίας.

Στις δύο επόμενες παραγράφους γίνεται αναφορά, όπως και στην αντιδήλωση της ΕΕ, στην υποστήριξη των προσπαθειών για νέα πρωτοβουλία των Ηνωμένων Εθνών για την επίλυση του Κυπριακού και τονίζεται ότι η αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Άγκυρα είναι συστατικό μέρος της ενταξιακής διαδικασίας. Υπογραμμίζεται όμως με έμφαση ότι η αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία δεν είναι καθ’ οιονδήποτε τρόπο αντικείμενο των διαπραγματεύσεων. Γίνεται δηλαδή σαφής αναφορά ότι δεν υπάρχει καμιά σύνδεση μεταξύ της αναγνωρίσεως της Κύπρου και της επιλύσεως του Κυπριακού, όπως επιδιώκουν η Άγκυρα και η βρετανική προεδρία.

Παράγραφος Δούρειος Ίππος υπέρ του «απευθείας εμπορίου»

Ακόμη όμως και κάτω από τόσο ευνοϊκές για την ελληνική πλευρά συνθήκες σήμερα, δεν απεφεύχθη τελικά στο ψήφισμα και μια μεγάλη ζημιά. Το γεγονός αυτό θέτει αδυσώπητα ερωτήματα για τις συνέπειες που έχει η γνωστή επίσημη πολιτική της ελληνικής πλευράς και για το τι κάνουν και πώς ενεργούν στο Στρασβούργο οι έλληνες και οι κύπριοι ευρωβουλευτές.

Συγκεκριμένα ως κατακλείδα σε όσα αναφέρονται στο Κυπριακό με επιμονή της Ομάδας των Πρασίνων και της Ομάδας των Φιλελευθέρων, προστέθηκε στο κείμενο μια παράγραφος με την οποία καλείται το Συμβούλιο «κάτω από την παρούσα προεδρία της Μ. Βρετανίας» να καταβάλει νέες προσπάθειες για την εφαρμογή των δύο κανονισμών που αφορούν τη λεγόμενη άρση της «οικονομικής απομονώσεως» των Τουρκοκυπρίων. Γίνεται ειδικότερα αναφορά στους δύο σχετικούς κανονισμούς ως πακέτο, όπως ακριβώς ζητούν η τουρκική πλευρά και η βρετανική προεδρία. Η Κυπριακή Δημοκρατία αποδέχθηκε και συμφώνησε για τον κανονισμό που αφορά την παροχή οικονομικής βοήθειας στους Τουρκοκυπρίους από την ΕΕ ύψους 259 εκατ. ευρώ και τη διακίνηση προϊόντων στην Πράσινη Ζώνη. Απορρίπτει όμως τον κανονισμό που αναφέρεται στο λεγόμενο «απευθείας εμπόριο» μεταξύ κατεχομένων και ΕΕ, που θα οδηγούσε σε αναγνώριση ντε φάκτο των κατεχομένων ως χωριστής οντότητας. Ο στόχος του απευθείας εμπορίου αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της τουρκικής και της βρετανικής πολιτικής, γιατί θεωρείται αναγκαία και καθοριστική προϋπόθεση για την ντε φάκτο προώθηση και επιβολή του Σχεδίου Ανάν.

Η αναφορά αυτή εντάσσεται στις προσπάθειες της βρετανικής διπλωματίας αφενός να υπονομεύσει κάθε προοπτική ευρωπαϊκής στρατηγικής για το Κυπριακό, με βάση το γεγονός ότι η Κύπρος είναι σήμερα χώρα-μέλος της ΕΕ, και αφετέρου να προετοιμάσει το έδαφος για την προώθηση «λύσεως» τύπου Σχεδίου Ανάν.

Στο ίδιο πνεύμα προετοιμάζεται παρασκηνιακά οκταμελής «Ομάδα Επαφής Υψηλού Επιπέδου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου – Τουρκοκυπριακής Κοινότητας». Ένας από τους βασικούς όρους εντολής της ομάδας αυτής, σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, θα είναι η παρακολούθηση της εφαρμογής των δύο κανονισμών, του κανονισμού δηλαδή για την οικονομική ενίσχυση των Τουρκοκυπρίων και τη διακίνηση προϊόντων στην Πράσινη Γραμμή και του κανονισμού για το «απευθείας εμπόριο».

Ασφαλώς, για την προώθηση του τελευταίου, η βρετανική προεδρία θα αναλάβει νέες πρωτοβουλίες, με την επικουρία του ΓΓ του ΟΗΕ Κόφι Ανάν και με ορόσημο τη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου, κατά την οποία λήγει η βρετανική προεδρία.

Τα αποτελέσματα της απίστευτης πολιτικής που ακολουθεί η ελληνική πλευρά είναι ήδη μπροστά μας. Στο διαπραγματευτικό πλαίσιο περιελήφθησαν οι λεγόμενες «συνοριακές διαφορές» της Συμφωνίας του Ελσίνκι και κανένας ουσιαστικός όρος που να κατοχυρώνει την ελληνική πλευρά. Η Ελλάδα έδωσε μονομερώς το μεγαλύτερο στρατηγικό χαρτί που είχε στα χέρια της και απεμπόλησε μια ιστορική ευκαιρία χωρίς κανένα ουσιαστικό αντάλλαγμα.

Η έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας, υπό τις συνθήκες αυτές, αύριο 3 Οκτωβρίου, αποτελεί για τον λόγο αυτόν στρατηγική ανατροπή για την Ελλάδα, άσχετα από το τι λέγεται και προβάλλεται για να δικαιολογηθεί η πολιτική ότι η ένταξη της Τουρκίας «συμφέρει» δήθεν την Ελλάδα.

* Ο Περικλής Νεάρχου διετέλεσε σύμβουλος επί θεμάτων εξωτερικής πολιτικής του Ανδρέα Παπανδρέου