Μπροστά στον καθρέφτη… της 3ης Σεπτέμβρη
Παρακάμπτοντας τις μέχρι τότε παλαιοκομματικές πρακτικές, κάλεσε τον λαό, μετά την εφτάχρονη τυραννία, διψασμένο για πολιτική, δημοκρατική και κοινωνική δράση, σε αυτοοργάνωση.. Ήταν ένας καινούργιος, επαναστατικός τρόπος οργάνωσης, που τον αποφασίζει μόνο εκείνος ο ηγέτης που το ανάστημά του το μετράει με τη δύναμη και την αγάπη του λαού. Ένας τέτοιος, μοναδικός μέχρι σήμερα ηγέτης ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου. Έτσι, με τη μέθοδο αυτή, μέσα σε πολύ σύντομο χρόνο οι πιο ριζοσπαστικές, οι πιο μαχητικές δυνάμεις, που είχαν δοκιμαστεί σε όλους τους αγώνες του λαού και του έθνους (την Εθνική Αντίσταση, τους Ανένδοτους Αγώνες, την Αντιδικτατορική Πάλη), μαζί με τη νεολαία της εποχής που είχε βγει από την αντιδικτατορική αντίσταση, συγκροτούν οργανωτικά και πολιτικά το ΠΑΣΟΚ. Αποκτά ο τόπος στην κατάλληλη ώρα μία πολιτική δύναμη βαθιά λαϊκή, επίμονα αγωνιστική, με όραμα τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας και τη ριζική αλλαγή. Όλες οι δημιουργικές και προοδευτικές δυνάμεις του λαού μας, που είχαν ματώσει για τα ιδανικά της δημοκρατίας, της λαϊκής κυριαρχίας και της εθνικής ανεξαρτησίας, και για τους οποίους αγώνες είχαν τεθεί στο κοινωνικό και πολιτικό περιθώριο από τις δυνάμεις της αντίδρασης και του αυταρχισμού, έβρισκαν την ιδεολογική, πολιτική και οργανωτική τους έκφραση στο ΠΑΣΟΚ. Ήταν γι’ αυτές τις δυνάμεις το ΠΑΣΟΚ η αγωνιστική έπαλξη, η ιδεολογική κυψέλη και η πολιτική στέγη, αλλά κυρίως ο πολιτικός φορέας για την υλοποίηση των οραμάτων τους.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου, εγγυητής της αταλάντευτης ιδεολογικής πορείας, είχε ως στόχο την κατάκτηση ανώτερων δημοκρατικών μορφών οργάνωσης της ελληνικής κοινωνίας. Η Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη 1974, η οποία δεν έχει αναιρεθεί ούτε σήμερα στη συνείδηση του δημοκρατικού λαού, είναι ένα πολιτικό και ιδεολογικό κείμενο, το οποίο στην πολιτική του διάσταση ίσως δεν προσαρμοζόταν απόλυτα στις κοινωνικές συνθήκες της εποχής του, αλλά στην ιδεολογική του διάσταση ξεπερνούσε και τις συνθήκες και τις απαιτήσεις του καιρού του. Και αυτό το τελευταίο ήταν αναγκαίο για την οραματική προοπτική του λαού μας.
Αφετηρία ήταν η αγωνιστική μήτρα του λαού μας με ιστορικό πλαίσιο τη μεγάλη Δημοκρατική Παράταξη, η οποία είχε ταυτιστεί σ’ αυτόν τον τόπο με ασυμβίβαστους, δημοκρατικούς, κοινωνικούς και εθνικούς αγώνες, με γνώμονα πάντα τα συμφέροντα του λαού και του έθνους. Μαζί και οι ριζοσπαστικότερες δυνάμεις του αριστερού κινήματος, καθώς και τα φωτισμένα στοιχεία του συντηρητικού χώρου. Ζύμη όμως και πρόπλασμα του ΠΑΣΟΚ ήταν το Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα (ΠΑΚ), η αγωνιστική και πατριωτική οργάνωση που επίσης λίγα χρόνια νωρίτερα, το 1968, ο Ανδρέας Παπανδρέου δημιούργησε και του οποίου ο πατριωτισμός έβρισκε την πιο γνήσια μορφή του στον εθνικοαπελευθερωτικό του χαρακτήρα.
Γιορτάστηκε η 31η επέτειος της ιστορικής 3ης Σεπτέμβρη. Δεν ξέρω, όμως, πόσο γιορτάστηκε η ιστορικότητά της, δεν ξέρω πόσο συνειδητοποιήθηκε η ουσία της. Πόσοι σήμερα στο ΠΑΣΟΚ βλέπουν την 3η Σεπτέμβρη ως τη γενέθλια ημέρα του σοσιαλιστικού κινήματος; Και πόσοι μπορούν να κοιτάξουν στον ιδεολογικό καθρέφτη της Διακήρυξης το πρόσωπό τους; Το μπορούν οι μέτοικοι, οι έποικοι, οι μεταλλάχτες του κινήματος; Το μπορούν οι μεταλλαχθέντες; Οι τελευταίοι δεν θα αναγνωρίζουν τον εαυτό τους. Τίθεται όμως και δεύτερο ερώτημα: με τι είδους εκδηλώσεις πρέπει να τιμάμε την ημέρα αυτή; Πώς πρέπει να αναδείξουμε το περιεχόμενό της και πώς να αξιολογήσουμε τα μηνύματά της; Μήπως ο πανηγυριώτικος χαρακτήρας που δίνουμε συνήθως στις πολιτικές επετείους, σαν εκείνη του «Κήπου», μας απομακρύνει από τη βαθύτερη πολιτική τους ουσία;
Από την 3η Σεπτέμβρη πρέπει να αντλήσουμε οράματα, έμπνευση, διδάγματα, πρέπει να αντλήσουμε το ιδεολογικό μας οπλοστάσιο για να χαράξουμε μία νέα αγωνιστική και προοδευτική πορεία μέσα στον λαό και για τον λαό. Ας μην αναζητούμε αλλού το πολιτικό μας στίγμα. Υπάρχει στον πυρήνα της Ιδρυτικής Διακήρυξης.
Όπως τότε, έτσι και τώρα ο λαός έχει τα ίδια προβλήματα, τις ίδιες ανάγκες. Ζει και σήμερα στην αβεβαιότητα και μια μεγάλη μερίδα του στη φτώχεια και την απελπισία. Όπως τότε, έτσι και τώρα η νεολαία έχει χάσει την αυτοπεποίθησή της, την ελπίδα και την προοπτική της. Και μη μας πουν κάποιοι ότι έχουν αλλάξει οι εποχές. Οι εποχές δεν αλλάζουν, οι άνθρωποι αλλάζουν. Και πάντοτε ισχύει το ιστορικό αξίωμα που θέλει τους ηγέτες να δημιουργούν τις εποχές και όχι τις εποχές τους ηγέτες.