Οι Επίγονοι και η απλούστευση της πολιτικής…

Και ο μεν πρώτος εθυσιάσθη επί της αρχής «στέγνωσα την ψυχή μου για να κυβερνήσω» του Κ. Καραμανλή του Πρεσβυτέρου, επί της οποίας διακινείται, αν όχι και με την ίδια προσήλωση, ο Κ. Καραμανλής ο Νεότερος. Ο δεύτερος, αν και αμφισβήτησε στιγμιαίως τη «μια μικρή ματαιόδοξη ορθοδοξία» του Γεωργίου Παπανδρέου του Νεότερου, μνήμων της αλανθάστου εν Ελλάδι διάγνωσης («το πρόβατο που βγαίνει από το μαντρί το τρώει ο λύκος»), απεκήρυξε «πριν αλέκτορα φωνήσαι» τον αντικορφορμιστή και ησπάσθη τον αρχηγικό δοξογράφο!

Οι δύο Επίγονοι ή, κατά τον προσφυή προσδιορισμό του Γεωργίου Παπανδρέου του Πρεσβυτέρου, «οι αχθοφόροι ενός μεγάλου ονόματος», στην επιδίωξή τους να παγιώσουν τον ηγετικό τους ρόλο και εν γνώσει ότι «η Ιστορία έχει επανειλημμένως αποδείξει πως οι ηγέτες βρίσκουν ευκόλως ανθρώπους προθύμους να σκοτώσουν για λογαριασμό τους, εκείνο όμως που πάντα τους δημιουργεί δυσκολίες είναι να βρουν ανθρώπους να σκοτωθούν για χάρη τους», ματαίως αναζητούν εθελοντές «ευγενούς θυσίας»!

Οι δύο Επίγονοι «κολυμπούν» στο τρικυμιώδες πέλαγος της ελληνικής πολιτικής πραγματικότητας, η οποία συνεχίζει να αναζητά ηγέτες με εξωπραγματικές ιδιότητες! Και αν οι ίδιοι διακατεχόμενοι από μετριοφροσύνη δεν διερωτώνται όπως ο Τόμας Καρλάιλ («δεν υπάρχει θλιβερότερη απόδειξη της μικρότητας ενός ανθρώπου από την έλλειψη εμπιστοσύνης στους μεγάλους άνδρες»), μια ώριμη Δημοκρατία θα έπρεπε να τρομάζει μπροστά σ’ αυτές τις περιοδικές εξάρσεις ηρωοποίησης και ηρωολατρείας, που χαρακτηρίζει τη μεταπολιτευτική περίοδο στα χώρα μας στα πρόσωπα του Κωνσταντίνου Καραμανλή του Πρεσβυτέρου και ιδίως του Ανδρέα Γ. Παπανδρέου!

Αυτή καθ’ εαυτή η τάση να εναποθέτουν οι πολίτες τις ελπίδες τους στις «ηγεσίες», στην αυθεντία ενός «ισχυρού άνδρα», δεν είναι κάτι το ασυνήθιστο στη διαδρομή του νεοελληνικού πολιτικού βίου, και κατά τους αναλυτές, είναι «ένα δείγμα απουσίας πολιτικής παιδείας σε βάθος και εύρος».

Πάντως, και ανεξαρτήτως των προθέσεων των δύο Επιγόνων, κατά τη διάγνωση του αμερικανού πολιτικού στοχαστή, Τζέιμς Μακ Γκρέγκορ Μπερνς, «μια από τις οικουμενικές επιθυμίες της εποχής μας είναι η δίψα μας για μια δημιουργική ηγεσία που θα κατορθώσει να μας συναρπάσει»! Και κατ’ ειρωνεία της Ιστορίας, η δίψα αυτή έχει επανειλημμένως οδηγήσει τις κοινωνίες σε καταστροφές ή την καταβολή δυσανάλογου κόστους σχετικά με την ικανοποίηση μικροαναγκών της καθημερινής ζωής.

Η προώθηση ισχυρών ηγεσιών, που προσωποιούνται σε μια «χαρισματική» μορφή, παρατηρείται κατά τις περιόδους που η κυριαρχούσα ελίτ αισθάνεται να απειλείται η εξουσία της από τη μάζα και επομένως αναζητείται στη «χαρισματική ηγεσία» ο χαλιναγωγός της «επαναστατημένης» αλλά άβουλης μάζας! Και βεβαίως αυτό καταδεικνύει, κατά τους ίδιους αναλυτές, την «αδυναμία ενός ασθενούς πλουραλιστικού συστήματος να επιλύσει τα βαθιά πολιτικά και ιδεολογικά προβλήματα της κοινωνίας και επομένως η κρίση παρατείνεται».

Αντί λοιπόν, η λατρεία των «μεγάλων ανδρών» να αποτελεί, όπως πίστευε ο Καρλάιλ, δείγμα μεγαλοσύνης, τελικώς μήπως απλώς συνιστά την ένδειξη ανώριμης Δημοκρατίας;

Οι ελεύθεροι στοχαστές που αμφισβητούν την παγκοσμιοποίηση υποστηρίζουν ότι το πραγματικό πρόβλημα είναι η ίδια η έννοια της ηγεσίας.

Και παρατηρούν:

-«Αν οι ανθρώπινες κοινωνίες υιοθετούσαν ένα σύστημα οργάνωσης στο οποίο κανείς δεν θα διέθετε απόλυτη εξουσία επί των άλλων, τα πράγματα θα ήταν πολύ καλύτερα για όλους».

Το αίτημα αυτό, σήμερα μοιάζει πιο ουτοπικό από ποτέ.

Στη φαντασία των απλών ανθρώπων οι χώρες έχουν καταλήξει να εκπροσωπούνται από τους ηγέτες τους, οι οποίοι κι ενώ η Ευρώπη οδηγείται προς την ολοκλήρωση, οικονομική και πολιτική, αντιθέτως καλλιεργούν ένα προφίλ πολύ εντονότερο απ’ ό,τι συνέβαινε πριν από μερικές δεκαετίες.

Ο ρόλος των ηγετών ενισχύεται αντί να αποδυναμώνεται, χωρίς αυτό να σημαίνει και την ενδυνάμωση της πραγματικής τους ισχύος. Και οι λόγοι πού οδηγούν σ’ αυτό το παράδοξο για την εποχή μας φαινόμενο δεν φαίνεται πιθανό να εκλείπουν στο προσεχές μέλλον.

Ο βρετανός μελετητής Άντριου Ρόμπερτς αποδίδει αυτό το παράδοξο στην «υπεραπλούστευση της πολιτικής από τα ΜΜΕ, η οποία καθιστά τους ηγέτες μέρος της καθημερινότητάς μας».

-«Τίποτα, σημειώνει, δεν απλοποιεί περισσότερο ένα ζήτημα από την επικέντρωση του ενδιαφέροντος στον χαρακτήρα κάποιου ηγέτη ή ακόμη στις προσωπικότητες δύο ηγετών που βρίσκονται σε αντιπαλότητα… Οι πολιτικοί αντιμετωπίζουν πλέον την ανάγκη να συγκινούν ένα όσο το δυνατόν μεγαλύτερο τμήμα του εκλογικού σώματος, ακόμα κι αν κάτι τέτοιο καταλήγει να ευτελίζει στο σύνολό τους τα κριτήρια με βάση τα οποία διεκδικούν την ψήφο. Τη θλιβερή αυτή διαδικασία οι ίδιοι οι πολιτικοί την υποστηρίζουν και την υποβοηθούν με όλες τους τις δυνάμεις…».

Οι δύο Επίγονοι, Κ. Καραμανλής ο Νεότερος και Γ.Α. Παπανδρέου ο Νεότερος, πολιτεύονται σε μια εποχή, στην οποία υπάρχει η τάση να αποδίδεται στους πολιτικούς ηγέτες η ευθύνη για όλα τα κοινωνικά δεινά, φαινόμενο εξαιρετικά σπάνιο για την προηγηθείσα περίοδο των «χαρισματικών» προγόνων τους.

Το στοιχείο αυτό μάλλον οδηγεί στην υποσυνείδητη πίστη ότι «οι αρχηγοί μπορούν ν’ αλλάξουν τα πάντα ακόμη και την ανθρώπινη φύση…».

Κι εδώ εντοπίζεται το τραγωδιακό στοιχείο για τους Επιγόνους…