Τρεις του Σεπτέμβρη «να πονάς»

Στο ΠΑΣΟΚ, η επέτειος των 31 χρόνων από την ίδρυσή του δεν φαίνεται να αγγίζει τέτοιου είδους προβληματισμούς, που απαιτούν άλλωστε γνώση, ωριμότητα και τόλμη, συστατικά που τελούν εν ανεπαρκεία στο σημερινό ΠΑΣΟΚ.

Ασφαλώς τις ζητούμενες απαντήσεις δεν θα τις δώσει η απλή σύγκριση με ένα «ένδοξο παρελθόν». Κάθε ιστορική εποχή συγκροτείται με βάση τα δικά της -ανεπανάληπτα- χαρακτηριστικά, κοινωνικά, πολιτικά, ιδεολογικά. Η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ το 1974 συντελέσθηκε σε μια ξεχωριστή ιστορική περίοδο, γιατί η μεταπολίτευση δεν αποτέλεσε μιαν απλή τομή σε σχέση με την επτάχρονη δικτατορία, αλλά μια σημαντική ιδεολογικοπολιτική ρήξη με το μετεμφυλιακό καθεστώς που κυριάρχησε για δεκαετίες.

Το ΠΑΣΟΚ το 1974 δεν αποτέλεσε απλό «προϊόν» της ιστορικής συγκυρίας, δεν ιδρύθηκε για να συμπληρώσει ένα αναπαλαιωμένο πολιτικό σκηνικό που στηνόταν για να υπηρετήσει τα ίδια κοινωνικοοικονομικά συμφέροντα («την αλλαγή φρουράς», σύμφωνα με την εύστοχη ρήση του Ανδρέα Παπανδρέου). Αντιθέτως το ΠΑΣΟΚ κατανόησε το ιστορικό βάθος της συγκυρίας και την κοινωνική δυναμική που εμπεριείχε. Συνέλαβε και έκφρασε με τον ηγέτη του τα νέα πολιτικά, κοινωνικά και ιδεολογικά «προτάγματα» που θα οδηγούσαν την κοινωνία και την πατρίδα σε μια νέα ιστορική εποχή.

Αν τη δεκαετία του 1970 το ΠΑΣΟΚ και ο Ανδρέας Παπανδρέου ξεπέρασαν την ιστορική συγκυρία, τη δεκαετία του 1980 πορεύθηκαν μαζί της με όλες τις αντιφάσεις που περικλείει μια τέτοια «συμπόρευση». Όμως τα τελευταία δέκα χρόνια το ΠΑΣΟΚ βρέθηκε πίσω από τις απαιτήσεις και τους στόχους της κοινωνίας, «ποδηγετήθηκε» από δυνάμεις και συμφέροντα που αποτελούσαν βασικούς πολιτικούς και ιδεολογικούς του αντιπάλους τις προηγούμενες δεκαετίες. Η «συγκυρία» ξεπέρασε το ΠΑΣΟΚ, το μετατόπισε από την κοινωνική και πολιτικοϊδεολογική του τροχιά και το κατέστησε σήμερα εναλλακτικό πόλο του συστήματος.

Η Ιστορία παίζει το δικό της παιγνίδι και φαίνεται να διαγράφει τον κύκλο της, γυρνώντας και πάλι στην αρχή…

Ήταν άραγε αναπόφευκτη η εξέλιξη αυτή; Στο ερώτημα αυτό ορισμένοι «θεωρητικοί υποστηρικτές» του συστήματος θα απαντήσουν με τους όρους μιας ιστορικής νομοτέλειας, που παραπέμπει σε ερμηνείες τύπου Φουκουγιάμα. Θα υποστηρίξουν δηλαδή ότι τα κόμματα είναι εκφράσεις ιστορικών κοινωνικών μορφών, και όταν οι κοινωνίες εξελίσσονται τότε και τα ίδια τα κόμματα μετασχηματίζονται, αλλάζουν πολιτικές θέσεις, κοινωνικές αναφορές, ιδεολογικούς στόχους ώστε να ανταποκριθούν στις ανάγκες της ιστορικής συγκυρίας.

Τα κόμματα όμως και η πολιτική δεν αποτελούν μια άβουλη, φερτή ύλη στο ποτάμι της Ιστορίας. Αντίθετα, η πολιτική που μπορεί να συμπυκνώσει και να εκφράσει σε μια συγκεκριμένη ιστορική στιγμή τη λαϊκή βούληση, μπορεί να ανοίξει δρόμους στην Ιστορία, να διαμορφώσει τις κοινωνικές εξελίξεις. Αυτό είναι και το χάρισμα του πολιτικού: να βλέπει πέρα από τον στενό ορίζοντα του καιρού του, να προετοιμάζει τις εξελίξεις, να παραμερίζει τα εμπόδια που κληρονομεί από το παρελθόν η κοινωνία του καιρού του.

Τα κόμματα και οι πολιτικοί δεν αποτελούν απλούς παρατηρητές και ρυθμιστές της Ιστορίας, αλλά αναδεικνύονται σε πρωταγωνιστές των εξελίξεων.

Όσοι κρύβονται συνεπώς πίσω από τις «νομοτέλειες» και το «αναπόφευκτο» των εξελίξεων, θέλουν να καλύψουν τις δικές τους αδυναμίες και ανεπάρκειες. Επιδιώκουν να νομιμοποιήσουν την ενσωμάτωσή τους στο σύστημα που συνοδεύτηκε από την απεμπόληση των αρχών και των διακηρυγμένων θέσεων του ΠΑΣΟΚ, οι οποίες υιοθετήθηκαν από την πρώτη στιγμή από τον ελληνικό λαό.

Ασφαλώς και οι ιστορικές εποχές αλλάζουν και οι κοινωνικοί και πολιτικοί θεσμοί μετασχηματίζονται. Όμως ένα κόμμα που διατηρεί συνεκτικές σχέσεις με την κοινωνία, οφείλει να διατηρήσει αμετάλλακτο τον πυρήνα των αξιών και των αρχών του, γιατί αυτές οι αρχές εκφράζουν τις ανάγκες και τους στόχους ενός λαού, μιας ιστορικής κοινωνίας.

Η ηγετική ομάδα του ΠΑΣΟΚ, ο ίδιος ο πρόεδρός του, δεν θέλουν και δεν μπορούν να κατανοήσουν ότι το ΠΑΣΟΚ δεν έφτασε στη σημερινή του κατάσταση από τους «νόμους της Ιστορίας», αλλά οδηγήθηκε στην απαξίωση και στην κοινωνική αποδοκιμασία από συγκεκριμένες -συνειδητές- επιλογές των ηγεσιών του κατά την τελευταία περίοδο.

Δεν οδήγησε καμία «νομοτέλεια» το ΠΑΣΟΚ στον ρόλο του νεοφιλελεύθερου διαχειριστή, στη θέση του υποτακτικού στα κελεύσματα της νέας τάξης, στον εναγκαλισμό με το σύστημα της διαπλοκής. Το οδήγησαν αντιθέτως συνειδητές πολιτικές επιλογές που έθεσαν ως πρώτο και αδιαπραγμάτευτο όρο την κατοχή της κυβερνητικής εξουσίας έναντι οποιουδήποτε τιμήματος. Οι αρχές και οι θέσεις του ΠΑΣΟΚ, το ίδιο το κόμμα, θεωρήθηκαν «βαρίδια» μπροστά στην κυβερνητική εξουσία. Το ίδιο και οι ανάγκες και τα αιτήματα των αδύναμων κοινωνικών στρωμάτων που οδηγήθηκαν στο περιθώριο.

Σήμερα όμως και αυτή η κυβερνητική εξουσία «απωλέσθηκε» και χάθηκε γι’ αυτό και το τελευταίο συνεκτικό νήμα που διατηρούσε μια επίφαση ενότητας στο ΠΑΣΟΚ.

Το ΠΑΣΟΚ θυμίζει σήμερα μια χαλαρού τύπου ομοσπονδία στην οποία συνυπάρχουν αντιτιθέμενες ιδεολογικοπολιτικές αντιλήψεις χωρίς δυνατότητα σύνθεσης. Στο πλαίσιο της ομοσπονδίας αυτής τα «κεντρικά» στελέχη φιλοτεχνούν στα ΜΜΕ το δικό τους πολιτικό προφίλ και περιμένουν, μαζί με τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ, να γυρίσει της συγκυρίας ο τροχός και να ξαναγίνουν κυβέρνηση…

Όσοι όμως πάλεψαν και πίστεψαν στο ΠΑΣΟΚ και στον ιδρυτή του, δεν μπορούν παρά να στοχάζονται για το -άλλοτε- κραταιό λαϊκό Κίνημα, με τα λόγια του ποιητή: «Τι έχασε, τι έχει, τι του πρέπει»…

Τρεις του Σεπτέμβρη να πονάς…