Τα σοκ της ελληνικής οικονομίας κατά την τελευταία 25ετία

Δεν ήταν εύκολη η προσαρμογή, καθώς η ασκηθείσα οικονομική πολιτική δεν κατάφερε να πετύχει την προπαρασκευή της οικονομίας μας στην αντιμετώπιση των νέων συνθηκών.

Η οικονομία μας κλήθηκε να ενταχθεί σ’ ένα καινούργιο οικονομικό περιβάλλον, χωρίς να μετρηθούν οι επιπτώσεις από την απότομη αλλαγή. Και αυτό συνέβη πέντε φορές από το 1981 και μετά, έτσι που κατέστη δύσκολο για την ασθενή ελληνική οικονομία να συνέλθει και να προσαρμοστεί. Φαίνεται ότι τα περιθώρια αντοχής της άρχισαν να εξαντλούνται.

Ας θυμηθούμε αυτά τα πέντε σοκ που προδιέγραψαν τις σημερινές εξελίξεις:
α) ένταξη το 1981 στην τότε ΕΟΚ και σήμερα ΕΕ
β) η αποδοχή της Συνθήκης του Μάαστριχτ και του Συμφώνου Σταθερότητας
γ) η ομηρία κράτους, επιχειρήσεων και νοικοκυριών στο τραπεζικό σύστημα
δ) η νομισματική μεταρρύθμιση με την εισαγωγή του ευρώ, και
ε) η φούσκα του χρηματιστηρίου και η καταλήστευση των μικροαποταμιευτών.

Από την 1-1-1981 η Ελλάδα κατέστη πλήρες μέλος της ΕΟΚ, ύστερα από μια εικοσαετή προπαρασκευαστική περίοδο με τη σταδιακή μείωση των εισαγωγικών δασμών. Χωρίς άλλη προπαρασκευή. Ήταν η πρώτη επαφή της οικονομίας μας με την παγκοσμιοποίηση και τον καμουφλαρισμένο τότε νεοφιλελευθερισμό. Τα δασμολογικά τείχη έπεσαν και μαζί με αυτά και οι προστατευτικοί της εγχώριας παραγωγής θεσμοί, όπως π.χ. οι προστατευτικοί εισαγωγικοί δασμοί, οι απαγορεύσεις ή οι περιορισμοί εισαγωγών, ο έλεγχος διακίνησης συναλλάγματος που συγκρατούσε την εισαγωγική διείσδυση, οι περιορισμοί στη διακίνηση κεφαλαίων κ.λπ. Η ελληνική οικονομία βρέθηκε ξαφνικά, από κλειστή και προστατευόμενη που ήταν, σε ένα περιβάλλον ελευθέρων συναλλαγών, των οποίων το 90% είναι κερδοσκοπικές κινήσεις κεφαλαίων. Αυτό το «παγκόσμιο καζίνο» δεν το είχαν αντιληφθεί παρά ελάχιστοι από τους παράγοντες της οικονομίας μας. Μπαίνοντας σ’ αυτό το καζίνο της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας έπαθε σοκ. Σταμάτησαν οι επενδύσεις, μας σκέπασε η εισαγωγική διείσδυση των ξένων προϊόντων, απορρυθμίστηκε η παραγωγική μας μηχανή, άρχισε η ανεργία και ο καλπασμός του πληθωρισμού, περιορίστηκε σφόδρα η άσκηση αυτόνομης εμπορικής πολιτικής, το κράτος απογυμνώθηκε από την είσπραξη των εισαγωγικών δασμών και στηρίχτηκε πλέον στις κοινοτικές χρηματικές εισροές. Δεν μπορούσε το κράτος να ασκήσει πλέον αυτόνομη αναπτυξιακή πολιτική, καθώς όλα αυτά τα κυριαρχικά δικαιώματα τα μεταβιβάσαμε στις Βρυξέλλες. Για όλες αυτές τις βαθιές δομικές αλλαγές η ελληνική οικονομία δεν είχε προσεκτικά προπαρασκευαστεί. Και όλοι οι πολιτικοί της προενταξιακής περιόδου (1975-1980), πλην του Ανδρέα Παπανδρέου, έβλεπαν τους κοινοτικούς καταναλωτές να στέκονται στην ουρά για να αγοράσουν ελληνικά προϊόντα! Δεν μπόρεσαν να διαγνώσουν τι εστί ένταξη στην ΕΟΚ και έτσι δεν προπαρασκεύασαν κατάλληλα την ελληνική οικονομία. Βέβαια χωρίς αμφιβολία υπήρξαν και τα κέρδη από την ένταξη, αλλά η προσωπική μας εκτίμηση είναι ότι το ισοζύγιο κερδών και ζημιών γέρνει προς την πλευρά των ζημιών, αν δούμε τις επιπτώσεις σε μακροχρόνια βάση. Γιατί όλοι οι «μεταρρυθμιστές» προσπαθούν οι πρώτες εντυπώσεις να είναι λαμπερές, με τη βοήθεια και των «στρατευμένων» συνοδοιπόρων τους.

Συνακόλουθα της ένταξής μας στη νεοφιλελεύθερη νέα τάξη πραγμάτων ήρθαν η Συνθήκη του Μάαστριχτ και το Σύμφωνο Σταθερότητας και (μη) Ανάπτυξης κομμένα και ραμμένα στις ανάγκες των ισχυρών οικονομιών της ΕΕ. Αυτά τα κείμενα με τις απαιτήσεις από τα κράτη-μέλη έγιναν για να εμποδίσουν την ανάπτυξη και ισχυροποίηση των ασθενών οικονομιών της ΕΕ. Οι ασθενείς οικονομίες, χωρίς να το αντιληφθούν, κλήθηκαν να θυσιάσουν την ανάπτυξή τους για να πετύχουν την ευημερία των δημοσιονομικών μεγεθών. Είναι διαπιστωμένο ότι χωρίς ελλειμματικούς προϋπολογισμούς οι ασθενείς οικονομίες δεν είναι σε θέση να πετύχουν ανάπτυξη, ενώ φουντώνει η ανεργία. Το 1981 είχαμε 4% ανεργία, το 1995 είχε φτάσει στο 10% και τώρα στο 12%. Αυτή είναι η καταγεγραμμένη ανεργία. Η πραγματική δεν ξέρουμε πόση είναι! Αυτά είναι τα αποτελέσματα της εφαρμογής του ηλίθιου Συμφώνου Σταθερότητας, που το έχουν καταδικάσει και οι ίδιοι οι εμπνευστές του, οι Γερμανοί. Έτσι καταφέραμε να έχουμε το 90% των ελληνικών νοικοκυριών υπόδουλο στον τραπεζικό δανεισμό και το 20% των συμπολιτών μας να ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Και τις κυβερνήσεις μας «να πίνουν νερό» στο όνομα της Συνθήκης του Μάαστριχτ και του Συμφώνου Σταθερότητας και να πίνουν κρασί «εις υγείαν» του έλληνα φορολογούμενου και ανέργου! Οι ειδικοί εμπειρογνώμονες της ΕΕ ξέχασαν ότι οι οικονομίες πάνε μπροστά μόνο όταν η κυβερνητική πολιτική πετυχαίνει τον σωστό συνδυασμό εισοδηματικής, οικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής. Διαφορετικά παθαίνουν σοκ. Αυτό έπαθε και η δική μας οικονομία τα τελευταία χρόνια. Σοκ από τις εσφαλμένες κυβερνητικές επιλογές, που θεώρησαν τη Συνθήκη του Μάαστριχτ και το Σύμφωνο Σταθερότητας ως «ιερές ουπανισάδες» που επιβάλλεται να τις τηρούμε κατά γράμμα!

Το τρίτο σοκ της οικονομίας μας ήταν η γενική υποδούλωση των πάντων στο τραπεζικό σύστημα. Τα νοικοκυριά, οι επιχειρήσεις και το κράτος υποχρεώθηκαν να υποδουλωθούν στις τράπεζες. Κι αυτό δεν συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα. Είναι γενικευμένη πρακτική σε όλα τα παγκοσμιοποιημένα κράτη. Είμαστε στην εποχή της κυριαρχίας των τραπεζιτών. Με την ανοχή του κράτους οι τράπεζες συγκέντρωσαν όλη τη ρευστότητα. Και όλοι υποχρεωθήκαμε να έχουμε τραπεζικό λογαριασμό. Και να τρέχουμε σχεδόν καθημερινά στις τράπεζες. Έτσι οι τράπεζες θησαυρίζουν και τα υπερκέρδη τους αποτελούν πρόκληση. Οι συνταξιούχοι και οι υπάλληλοι (δημόσιου και ιδιωτικού τομέα) πρέπει να έχουν τραπεζικό λογαριασμό για να μπορούν να πληρώνονται! Με τις κάρτες και τα καταναλωτικά και στεγαστικά δάνεια όλα σχεδόν τα ελληνικά νοικοκυριά είναι υποχρεωμένα να διατηρούν τραπεζικό λογαριασμό. Οι συναλλαγές σε επίπεδο χοντρικής πώλησης αγαθών και υπηρεσιών έπαυσαν να γίνονται μετρητοίς. Οι επιχειρήσεις κινούνται πλέον με επιταγές και μάλιστα μεταχρονολογημένες. Όλες οι επιχειρήσεις δίνουν και παίρνουν επιταγές. Και αυτό σημαίνει ότι όλες διαθέτουν τραπεζικό λογαριασμό υποχρεωτικά. Και το κράτος τις συναλλαγές του τις πραγματοποιεί βασικά μέσω τραπεζικών λογαριασμών. Οι τράπεζες θησαυρίζουν εκμεταλλευόμενες τις δομές που δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο της νέας τάξης πραγμάτων. Και τα χρηματοπιστωτικά έξοδα νοικοκυριών και επιχειρήσεων έφτασαν στα ύψη, καθώς οι τράπεζες έχουν επιλέξει συμπεριφορά παλαιού τοκογλύφου! Πρώτα από τα γκισέ των τραπεζών περνούσαν μερικοί μικροκαταθέτες. Τώρα περνάνε όλοι και για όλα. Αυτό μαζί με την κερδοσκοπική συμπεριφορά των τραπεζών απετέλεσε σοκ για την οικονομία μας. Και εξακολουθεί να αποτελεί.

Για τη νομισματική μεταρρύθμιση και την εισαγωγή του ευρώ, έχουμε μιλήσει πάρα πολλές φορές από τη στήλη μας αυτή. Και πριν και μετά την είσοδό του στη ζωή μας. Εδώ το σοκ ήταν τρομερό για τους εργαζόμενους. Όλοι οι εργαζόμενοι των κρατών-μελών της ΟΝΕ πλήρωσαν ακριβά το ευρώ. Εμείς εδώ στην Ελλάδα πληρώσαμε το ευρώ 340 δραχμές, ενώ η αγοραστική του δύναμη δεν υπερβαίνει τις 100 δραχμές. Οι μισθοί και οι συντάξεις υπολογίστηκαν με την τόσο ακριβή ισοτιμία. Τα ίδια και στα άλλα κράτη της ΟΝΕ. Η καταλήστευση των εργατικών αμοιβών είναι ολοφάνερη. Το αποτέλεσμα είναι γνωστό. Υπερχρέωση των νοικοκυριών, φούντωμα της ανεργίας και εξάπλωση της φτώχειας. Ο εργαζόμενος υφίσταται καθημερινά την καταλήστευση των αποδοχών του. Είναι έγκλημα διαρκές αυτών που σχεδίασαν τη νομισματική μεταρρύθμιση. Το ευρώ σχεδιάστηκε κατά τρόπο που να συγκαλύπτει την ακρίβεια και να δημιουργεί υπερκέρδη για τις μεγάλες επιχειρήσεις που ελέγχουν την αγορά. Πότε οι εργαζόμενοι θα καταλάβουν τη μεγάλη ληστεία που έγινε εις βάρος των αποδοχών τους; Οι συνδικαλιστές δυστυχώς μεριμνούσαν (και μεριμνούν ακόμη) για την επιτυχή μεταπήδησή τους στην πολιτική.

Η φούσκα του ΧΑΑ που έσκασε το 1999-2000 ήταν ένα άλλο σοκ για την ελληνική οικονομία. Με κυβερνητικές προτροπές οι μικροαποταμιευτές έγιναν μικροεπενδυτές, για να χάσουν τελικά τις όποιες οικονομίες τους και να χρεωθούν για να παίξουν στο χρηματιστήριο. Μεταφορά εισοδήματος τρισεκατομμυρίων από νοικοκυριά μεσαίων και χαμηλών εισοδημάτων σε μερικούς μεγιστάνες του πλούτου. Και κανένας από τους πολλούς υπεύθυνους δεν πλήρωσε γι’ αυτήν τη γιγαντιαία ληστεία. Γύρω από το θέμα αυτό έχουν γραφεί τόσα πολλά που είναι περιττή κάθε παρουσίαση σήμερα. Απλώς το αναφέρουμε ως ισχυρό σοκ που το πλήρωσε η οικονομία, καθώς το χρηματιστήριο έχασε την αξιοπιστία του ως αναπτυξιακό εργαλείο. Τώρα στο ΧΑ παίζουν μόνο οι ξένοι κερδοσκόποι.

Κύριε πρωθυπουργέ, αρκετά σοκ υπέστη η ελληνική οικονομία τα τελευταία χρόνια. Δύσκολα θα αντέξει και άλλα, όσο και αν μερικοί άσπονδοι φίλοι σας προσπαθούν να σας πείσουν ότι είναι αναγκαία μερικά σοκ ακόμη. Οι πρωτοβουλίες σας, που ασφαλώς δεν υπήρξαν όλες επιτυχείς, πρέπει να έχουν ως άξονα την ήπια προσαρμογή. Αυτό που μας είχατε υποσχεθεί στην αρχή της κυβερνητικής σας θητείας και τώρα το έχετε ξεχάσει. Προσωπικά φρονούμε ότι δεν υπάρχουν επαρκείς δικαιολογίες για σοκ και βίαιες προσαρμογές. Αδυναμίες στην οικονομία υπάρχουν, όπως και σε όλους τους τομείς. Και αυτές είναι δημιούργημα εν πολλοίς των σοκ που προκάλεσαν οι επιλογές των προηγουμένων κυβερνήσεων. Βαδίστε με ψυχραιμία και σύνεση. Η άσκηση της εξουσίας όταν είναι παρορμητική οδηγεί σε λάθος αποφάσεις.