Πάντα ευάλωτη η χώρα από τις κρίσεις
Το επιχείρημα αυτό είναι σοβαρό, αλλά σε μιαν οικονομία όπου το δημόσιο χρέος είναι σε ιλιγγιώδη επίπεδα, τα ελλείμματα υψηλά, οι υποδομές τριτοκοσμικές και οι παθογένειες και οι αγκυλώσεις κυρίαρχες παντού, είναι αδύνατο να αντιμετωπισθεί οποιαδήποτε εξωγενής κρίση. Οι παράγοντες που παρουσιάζουν τη χώρα μας αδύναμη να αντισταθεί και να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε διεθνή κρίση είναι πολλοί. Κατ΄ αρχάς, η απόκλιση της ελληνικής πραγματικής οικονομίας από την ευρωπαϊκή εξακολουθεί να είναι τεράστια και αντανακλάται στα σοβαρά προβλήματα καθημερινότητας ή την ανασφάλεια που έχουν τα ελληνικά νοικοκυριά ή το χαμηλό γενικώς βιοτικό επίπεδο. Γιατί αυτό εννοούμε όταν μιλάμε για πραγματική σύγκλιση. Είναι αλήθεια ότι με την επιτάχυνση των βημάτων προς την Οικονομική και Νομισματική Ένωση κυρίως μετά το 1996 επετεύχθη (έστω και με τη «δημιουργική λογιστική» και με τη δεύτερη προσπάθεια!) η ονομαστική σύγκλιση. Η αισιόδοξη όμως αυτή διαπίστωση συνοδεύεται από τη μεγάλη απογοήτευση ότι οι προσπάθειες όλων των προηγούμενων κυβερνήσεων δεν επικεντρώθηκαν ακριβώς στην επίτευξη της πραγματικής σύγκλισης με την προώθηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, τη διασφάλιση της σταθερότητας των τιμών, την εξασφάλιση υψηλής διατηρήσιμης και ταχύρρυθμης ανάπτυξης και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας. Διότι είναι προφανές ότι, αν επιτυγχάνονταν όλοι αυτοί οι στόχοι, η πραγματική σύγκλιση θα εξασφαλιζόταν εντός του ευλόγου χρονικού διαστήματος των δέκα ετών.
Οι διαπιστώσεις από τη σύγκριση βασικών μεγεθών, που αντανακλούν την πραγματική οικονομία και προσδιορίζουν το βιοτικό επίπεδο των Ελλήνων, είναι απογοητευτικές. Η χώρα μας είναι, στις περισσότερες περιπτώσεις, ουραγός στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με βάση τις καλές οικονομικές επιδόσεις, και πρωταθλήτρια, σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, με βάση τις κακές οικονομικές επιδόσεις.
Όλα αυτά καταδεικνύουν ότι το σημείο και της σημερινής συνεχιζόμενης πορείας προς την πραγματική σύγκλιση εξακολουθεί να είναι απόμακρο, αφού εμφανίζεται απαιτητικό σε σκληρές προσπάθειες και τομές και αφού η χώρα μας παρουσιάζει όλους σχεδόν τους συγκριτικούς δείκτες οικονομικών επιδόσεων, οικονομικής δραστηριότητας, νέας τεχνολογίας και βιοτικού επιπέδου να υστερούν σοβαρότατα έναντι των αντίστοιχων ευρωπαϊκών.
Οι διαπιστώσεις αυτές γίνονται πιο μελαγχολικές αν ληφθεί υπόψη ότι η χώρα μας δεν αξιοποίησε τα σημαντικά οφέλη από την ένταξή της στη ζώνη του ευρώ, τον πακτωλό των κοινοτικών πόρων και, φυσικά, το μακρόχρονο προηγούμενο ευνοϊκό ευρωπαϊκό και διεθνές οικονομικό περιβάλλον. Τώρα το κλίμα έχει αλλάξει σημαντικά. Γιατί οι αβεβαιότητες στο ευρωπαϊκό και διεθνές οικονομικό περιβάλλον, οι οποίες, όπως εκτιμάται, αναμένεται να επηρεάσουν δυσμενώς την ελληνική οικονομία, επιβεβαιώνονται από τις πρόσφατες δυσμενείς προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για τις εξελίξεις στη διεθνή και ευρωπαϊκή οικονομία. Οι αβεβαιότητες μάλιστα αυτές χαρακτηρίζονται ως «υψηλές» και η ύφεση ως «συγχρονισμένη».
Όλα αυτά σημαίνουν ότι ίσως ευρισκόμεθα στην αρχή ενός νέου καθοδικού κύκλου στην παγκόσμια οικονομία και θυμίζουν τους γνωστούς «κύκλους Κοντράτιεφ». Έτσι, η χώρα μας εμφανίζεται να απειλείται από νέα οικονομική δίνη, από την οποία θα μπορούσε να εξέλθει αλώβητη, αν προωθούνταν έγκαιρα οι περιβόητες διαρθρωτικές αλλαγές, βελτιωνόταν η ανταγωνιστικότητά της και ολοκληρωνόταν η δημοσιονομική εξυγίανση. Διότι μόνο έτσι θα απελευθερώνονταν κεφάλαια για την προώθηση μεγάλων έργων υποδομής, τη δημιουργία μεγάλων επιχειρηματικών μονάδων, την προστασία του καταναλωτή, την ενίσχυση της νέας τεχνολογίας, της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας. Από την άλλη μεριά, εκτιμάται ότι η αποδυνάμωση των ρυθμών ανάπτυξης θα συνοδευθεί ξανά από στασιμοπληθωρισμό, λιτότητα και περιοριστικές οικονομικές και εισοδηματικές πολιτικές και τη μείωση της κατανάλωσης για να αυξηθούν τα κέρδη και να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα. Και οι έλληνες εργατοϋπάλληλοι και φορολογούμενοι έχουν εφιαλτικά βιώματα από τέτοιες πολύχρονες περιοριστικές πολιτικές (από το 1985 έως σήμερα σχεδόν).
Ο νέος καθοδικός οικονομικός κύκλος χαρακτηρίζεται από ύφεση, επιβράδυνση της ανάπτυξης, πτώση των μετοχικών αξιών, αύξηση της ανεργίας και νέα απειλή του πληθωρισμού. Η αντιστροφή του κλίματος αυτού εξαρτάται από πολλές προϋποθέσεις που εμπεριέχουν υψηλή αβεβαιότητα, όπως αύξηση της καταναλωτικής ζήτησης, μείωση του πραγματικού εισοδήματος και αποδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής.