Συντριβή του Μπόινγκ και της αλήθειας
Άνθρωποι με γνώσεις, ικανοί, ευφυείς, έμπειροι, αλλά και άλλοι απλώς φιλόδοξοι και υστερόβουλοι, λάτρεις της δημοσιότητας (ή διασημότητας) του ενός λεπτού, γεμίζουν τα τηλεοπτικά κανάλια με τις πληθωρικές παρουσίες τους υπερασπιζόμενοι με πάθος απόψεις και εκδοχές που δεν επιβεβαιώνονται, αλλά και που ποτέ δεν πρόκειται να διαψευσθούν ολοσχερώς. Οι περισσότεροι επιτείνουν το μπέρδεμα, αφού η παράθεση των σκέψεών τους δεν οδηγεί σε απαντήσεις αλλά σε νέα ερωτήματα.
Μια σημαντική κατηγορία των εμφανιζομένων έχει αρκετά κοινά σημεία με τον media victim φαρσέρ, που ισχυρίστηκε ότι έχει λάβει γραπτό μήνυμα στο κινητό του από τον εξάδελφό του που ταξίδευε (δήθεν) με τη μοιραία πτήση. Με τον τρόπο αυτό κέρδισε αρκετά μεγάλη αλλά πρόσκαιρη προβολή στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Συνελήφθη, διεσύρθη και επιπλέον καταδικάστηκε για την πράξη του αυτή. Οι αρχές ήσαν εξαιρετικά ευαισθητοποιημένες και αποτελεσματικές, αλλά ο φαρσέρ κέρδισε σημαντικά μεγάλη δημοσιότητα η οποία επεκτάθηκε με τη σύλληψή του.
Σε αντίθεση όμως με τον φαρσέρ, οι ειδικοί που επισκέπτονται τα κανάλια και θεωρούν πως μπορούν να απαντήσουν σε οποιαδήποτε ερώτηση δεν υφίστανται καμιά κύρωση από τον νόμο, αν και λένε εξίσου ή και χειρότερες ανακρίβειες από τον ματαιόδοξο φαρσέρ. Είναι φανερό ότι καλύπτονται από την εργασιακή ή επιστημονική τους ιδιότητα, ενώ βασικό ρόλο στην ύπαρξή τους έχει και η ιδιότητα του συνταξιούχου.
Έτσι, εναπόκειται στον τηλεθεατή να αποφασίσει για τη σοβαρότητα των λεγομένων κάθε καλεσμένου, αλλά και πόσα θα κρατήσει απ’ όσα άκουσε για τη δική του ανάλυση των στοιχείων και των δεδομένων. Σε κάθε μεγάλη καταστροφή υπάρχουν καλεσμένοι στα ΜΜΕ που αναλαμβάνουν να εξηγήσουν τα πώς και τα γιατί. Είναι από περίεργο έως ύποπτο πώς γίνεται να εμφανίζονται σε πολλές περιπτώσεις οι ίδιοι ειδικοί. Η πιο αθώα εξήγηση είναι ότι οι συγκεκριμένοι ειδικεύονται στις καταστροφές (αεροπορικές και άλλες), άρα μπορούν με άνεση να μιλούν για ομοειδή θέματα.
Στην περίπτωση της πρόσφατης καταστροφής πολλοί καλεσμένοι προκαλούν το κοινό αίσθημα είτε με τις αφόρητες κοινοτοπίες που εκστομίζουν πομπωδώς και υπερηφάνως είτε με τις ανακρίβειες και εμμονές τους για πράγματα που έχουν κατατεθεί επισήμως σε εκθέσεις.
Όπως π.χ. το γεγονός ότι ο πιλότος του αεροσκάφους έλειπε για κάποιο λόγο από τη θέση του. Υπήρξε καλεσμένος-ειδικός που άγνωστο γιατί επέμενε με φανατισμό ότι ο κυβερνήτης ήταν διαρκώς στη θέση του και κάνουν λάθος όσοι το λένε (δηλαδή οι πιλότοι των μαχητικών που επιτηρούσαν το Μπόινγκ), διότι οι κυβερνήτες δεν σηκώνονται! Εδώ εύκολα μπορεί να εντοπίσει κανείς μια σημαντική ευθύνη των τηλεοπτικών καναλιών αναφορικά με την ποιότητα, επάρκεια και αξιοπιστία όσων προσκαλούν για να ενημερώσουν τον κόσμο. Το κοινό από την πλευρά του έχει την ευθύνη (αλλά και την ευχέρεια, αφού οι επιλογές είναι αρκετές) της εκλογής μέσου ενημέρωσης, την ίδια ώρα που εμπλουτίζει τη μνήμη του με στοιχεία αξιοπιστίας όσων βλέπει. Λειτουργία εξαιρετικά χρήσιμη στον βαθμό που θα του χρειαστεί για την επόμενη φορά, όταν άλλη καταστροφή (ή γεγονός μεγάλης σημασίας) θα έλθει να αλώσει τον ελεύθερο χρόνο του.
Αυτό που μπορεί κανείς επίσης να διαπιστώσει είναι ότι από τη συγκεκριμένη υπόθεση μοιάζει να λείπουν οι αναλύσεις και τα στοιχεία ειδικών ρεπόρτερ που γνωρίζουν καλά θέματα σχετιζόμενα με αεροπλάνα, ασφάλεια, εναέρια κυκλοφορία, ιδιοκτησιακά αεροπορικών εταιρειών. Ίσως υπάρχει μια επιφυλακτικότητα επειδή τα στοιχεία είναι στην πραγματικότητα λίγα και σε μερικές περιπτώσεις αλληλοσυγκρουόμενα.
Θα λέγαμε ότι η πρόσφατη αεροπορική τραγωδία έχει πολύ τηλεοπτικό χρόνο, χαμηλή ποιότητα ενημέρωσης και ανησυχητικό βαθμό συσκότισης. Το τελευταίο μπορεί να προέρχεται από τις αρχές Ελλάδας και Κύπρου, αλλά δεν παύει να ανήκει στη δικαιοδοσία του ρεπορτάζ να ανακαλύψει γιατί είναι έτσι και τι πιθανώς υποκρύπτει η έλλειψη πραγματικών στοιχείων. Διότι είναι προφανές ότι το μείζον στη φοβερή αυτή ιστορία δεν είναι αν τα πτώματα ήσαν παγωμένα, όπως ηλιθίως ρώτησε ρεπόρτερ τον ιατροδικαστή (με αποτέλεσμα εκείνος να πει αγανακτισμένος «τι παγωμένα, πού να ξέρω μετά από πρόσκρουση, φωτιά, κομμάτια…»), αλλά τι οδήγησε στην απενεργοποίηση πιλότων και πληρώματος ώστε να μην κάνουν όσα μαθαίνουν ότι πρέπει να κάνουν σε τέτοιες περιπτώσεις.
Άραγε η ποιότητα του ρεπορτάζ θα μας επιτρέψει να μάθουμε όσα είναι αυτονόητο ότι πρέπει να ξέρουμε; Θα πει κανείς ίσως, πολλά ζητάμε καλοκαιριάτικα. Όχι, θα αντιτάξουμε, διότι καταστροφές συμβαίνουν και το καλοκαίρι, μπορεί κυρίως το καλοκαίρι…