Εταιρείες θανάτου

Ότι η ζωή και η ασφάλεια των επιβατών, του κάθε πολίτη τελικά, δεν αποτελεί παρά μια εμπορευματική αξία, που υπόκειται αναπόφευκτα και αυτή στον νόμο του κέρδους, στην πατρωνία των ιδιωτικών συμφερόντων.

Ασφαλώς τα δυστυχήματα δεν είναι αναπόφευκτα, εμπεριέχονται, δυστυχώς, σε κάθε μας σχεδόν δραστηριότητα ως μια πιθανότητα. Το πρόβλημα όμως τίθεται από τη στιγμή που αυξάνουμε τις πιθανότητες αυτές με την αδιαφορία ή τη συνειδητή αμέλειά μας. Από τη στιγμή που θέτουμε σε απόλυτη προτεραιότητα το ιδιωτικό συμφέρον και το κέρδος απέναντι στην ανθρώπινη ζωή, στην ασφάλεια των συνανθρώπων μας.

Γιατί πολλές φορές το ανθρώπινο λάθος, η μηχανική βλάβη δεν αποτελούν τυχαία και μη προβλέψιμα περιστατικά. Αντιθέτως, πηγάζουν και εκδηλώνονται μέσα από συνειδητές «παραλείψεις», από εγκληματικού χαρακτήρα «αμέλειες», που προετοιμάζουν συστηματικά το δυστύχημα, το οποίο πλέον είναι ζήτημα χρόνου να εκδηλωθεί. Κι αυτό γιατί έχουν αλλάξει πια οι προτεραιότητες που καθόριζαν ποια είναι τα μη διαπραγματεύσιμα αγαθά, ποιες οι ύψιστες αξίες που πρέπει να διαφυλαχθούν.

Η μετατροπή του δημόσιου αγαθού, του συλλογικού συμφέροντος σε ατομικό κέρδος και σε ιδιωτικό συμφέρον, δεν αποτελεί μια απλή «μόδα», ένα πρόσταγμα της εποχής που επιβάλλει ο «παγκοσμιοποιούμενος» μηχανισμός του ανταγωνισμού. Αντιθέτως εκφράζει μια βαθιά -φιλοσοφικού χαρακτήρα- ρήξη με τα ανθρωπιστικά και κοινωνικά ιδεώδη που ξεκινούν από τον αρχαίο ελληνικό κόσμο και φτάνουν μέχρι τις ημέρες μας.

Αυτήν ακριβώς την ιστορικοφιλοσοφικού χαρακτήρα ρήξη εκφράζει σήμερα η κυρίαρχη νεοφιλελεύθερη στρατηγική που προωθεί -και επιβάλλει- τη μετατροπή κάθε είδους δημόσιου αγαθού σε εμπόρευμα, η αξία του οποίου μπορεί να εκτιμηθεί στο πλαίσιο του ανταγωνισμού της αγοράς.

Το φαινόμενο αυτό έχει προσλάβει τα τελευταία χρόνια ακραίο χαρακτήρα. Ενέργεια, συγκοινωνίες, επικοινωνίες, ύδρευση, βασικές υποδομές, οδηγούνται, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, στην «ιδιωτικοποίηση», με συνέπεια βασικά αγαθά, που κρίνονται απολύτως αναγκαία για τη ζωή και την επιβίωση του πολίτη, να ελέγχονται από ιδιωτικά συμφέροντα. Συμφέροντα που στις περισσότερες περιπτώσεις κρύβονται στην ανωνυμία και καλύπτονται από την ασυδοσία που τους διασφαλίζει η ιθύνουσα «ελίτ» των πολιτικοοικονομικών συμφερόντων.

Η αντίθεση προς την ασύδοτη και άκρατη πολιτική των «ιδιωτικοποιήσεων» δεν αποτελεί μια αφηρημένη σύγκρουση αρχών. Γιατί στην πράξη προκύπτουν πολύ σοβαρές συνέπειες στη ζωή των πολιτών, στις οικονομικές και κοινωνικές τους σχέσεις.

Το πέρασμα ενός δημόσιου αγαθού ή μιας υπηρεσίας δημόσιου-κοινωνικού χαρακτήρα στο πεδίο της ιδιωτικής οικονομίας συνεπάγεται, πριν απ’ όλα, απώλεια του δημόσιου ελέγχου, της δυνατότητας της κοινωνίας να αναζητήσει τους ενόχους, να προσωποποιήσει τις ευθύνες, να προβεί σε διαδικασίες ενός δημόσιου καταλογισμού των ευθυνών αυτών. Τον «λόγον διδόναι», σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες.

Προκαλεί κατάπληξη το γεγονός ότι μέχρι τώρα παραμένουν άγνωστοι οι ιδιοκτήτες, οι μέτοχοι της εταιρείας «Ήλιος», στην οποία ανήκε το αεροπλάνο του τραγικού δυστυχήματος. Γιατί πράγματι η «απελευθέρωση» των αεροπορικών συγκοινωνιών οδήγησε στη δημιουργία εταιρειών – φαντασμάτων, με άδηλους οικονομικούς φορείς, με αεροπλάνα της ευκαιρίας, με πιλότους που ενοικιάζονται από γραφεία, σαν τις οικιακές βοηθούς. Χωρίς εγκαταστάσεις μηχανικής υποδομής και ελέγχου, χωρίς σχεδιασμό και πρόγραμμα ανάπτυξης.

Δεν υπάρχει όμως ούτε και ο απαραίτητος έλεγχος από πλευράς Δημοσίου. Γιατί, αν υπήρχε, τότε πολλές από τις «εταιρείες» αυτές θα είχαν ήδη διαλυθεί.

Οι θιασώτες της ιδιωτικοποίησης επικαλούνται το επιχείρημα της «αντιρρύθμισης» της αγοράς, της δυνατότητας μέσω του ανταγωνισμού, να επικρατήσουν οι πράγματι ισχυρές εταιρείες που μπορούν να παράσχουν τις καλύτερες υπηρεσίες.

Όμως στην πράξη ισχύει ο νόμος: «Το κακό νόμισμα διώχνει το καλό». Γιατί ο ανταγωνισμός που διεξάγεται με βάση τη μείωση του κόστους λειτουργίας δεν οδηγεί μόνο στην υποβάθμιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών. Η μείωση του κόστους «ενσωματώνει» και το στοιχείο της ασφαλείας των πολιτών, με συνέπεια να εντάσσεται στο «κοστολόγιο» της κάθε εταιρείας και η ίδια η ζωή και η σωματική ακεραιότητα του κάθε πολίτη.

Οι διαπιστώσεις και οι σκέψεις αυτές μπορούν να φανούν χρήσιμες όσον αφορά στο μέλλον της Ολυμπιακής. Κανένας δεν μπορεί να αγνοήσει βεβαίως τα οικονομικά προβλήματα που ταλανίζουν επί πολλά χρόνια τον εθνικό αερομεταφορέα. Ακόμη περισσότερο όμως δεν μπορεί να αγνοήσει το υψηλό ποσοστό ασφάλειας των πτήσεων της Ολυμπιακής, γεγονός που την κατατάσσει στην πρώτη γραμμή παγκοσμίως.

Ούτε ακόμη μπορεί να αγνοηθεί ο κοινωνικός ρόλος της εταιρείας αυτής σε ένα κατεσπαρμένο από μικρά νησιά γεωγραφικό χώρο. Δεν χρειάζεται φαντασία για να προβλέψουμε ότι στην περίπτωση της ιδιωτικοποίησης τα ακριτικά νησιά θα εγκαταλειφθούν στην τύχη τους και τα μόνα αεροπλάνα που θα αντικρίζουν οι νησιώτες μας θα είναι τα «συνήθη» τουρκικά που παραβιάζουν τον εναέριο χώρο μας…

Το τραγικό αυτό δυστύχημα δεν πρέπει να εξαντληθεί στα σενάρια, στις εικασίες, στους θρήνους. Πρώτο μέλημα η αποκάλυψη και η σκληρή τιμωρία των ενόχων. Κατά δεύτερον, έστω και μέσα από μια τραγωδία, ας προκύψουν επιτέλους κάποια χρήσιμα διδάγματα.

Ότι δηλαδή τα δημόσια αγαθά, η ζωή, η ασφάλεια των πολιτών δεν επιτρέπεται να γίνονται αντικείμενα κέρδους, δεν πρέπει να αφεθούν να γίνουν βορά του κάθε ασυνείδητου «ιδιώτη». Γι’ αυτό και κανένας «ιδιώτης» δεν μπορεί να έχει την ευθύνη της διαχείρισης των κοινωνικών αγαθών, αφού η ευθύνη αυτή ανήκει μόνο στην ίδια την «πολιτική κοινωνία» και στους θεσμικούς εκπροσώπους της.