Πολίτες χωρίς δικαιώματα…
Μπορούν οι ευρωπαϊκοί λαοί να διατηρήσουν «τον τρόπο ζωής» τους, ο οποίος διακυβεύεται σήμερα λόγω της τρομοκρατικής δράσης, όταν αυτός ο «τρόπος ζωής» ακυρώνεται, σε βασικές του πτυχές, από μια χωρίς όρους και όρια «παραχώρηση» της προσωπικής τους ζωής στη διάθεση των μηχανισμών παρακολούθησης και καταγραφής κάθε δραστηριότητάς τους;
Μπορεί τελικά να λειτουργήσει συλλογικά μια κοινωνία και να διαμορφώσει θεσμούς «συνοχής» όταν κάθε της «μονάδα», κάθε πολίτης, διαλύεται ως «προσωπικότητα» και ως «ιδιωτικότητα»; Μήπως τότε η κοινωνία συγκροτείται ως «συνάθροιση» απρόσωπων και ανασφαλών ατόμων;
Παρόμοιου τύπου κρίσιμα ερωτήματα μπορούν να παρατεθούν εν εκτάσει όταν έχομε να αντιμετωπίσουμε τα νέα «αντιθετικά» ζεύγη, τα νέα διλήμματα που προτείνονται από τους ευρωπαίους ηγέτες, προκειμένου να κατανοηθεί το φαινόμενο της τρομοκρατίας.
Ως τέτοιου τύπου αντιθέσεις εμφανίζονται αυτές μεταξύ Δημοκρατίας – Τρομοκρατίας και μεταξύ της Συλλογικής Ασφάλειας και των Ατομικών Δικαιωμάτων και διαμορφώνουν «διλήμματα», ψευδή στο περιεχόμενό τους, με βάση τα οποία επιδιώκουν να διασφαλίσουν τη συναίνεση των πολιτών στη βασική τους άποψη: Ότι η αποτελεσματική αντιμετώπιση της τρομοκρατίας προϋποθέτει την περιστολή των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων.
Ότι ασφαλής κοινωνία είναι εκείνη που «εναποθέτει» ουσιώδεις δημοκρατικές της εκφράσεις στις μυστικές υπηρεσίες, είναι εκείνη της οποίας οι πολίτες έχουν καταγραφεί, καταχωρισθεί και «αριθμοποιηθεί» σαν τα προϊόντα που κατακλύζουν τα ράφια των σούπερ μάρκετ.
Ασφαλώς οι αντιθέσεις αυτές είναι σε μεγάλο βαθμό τεχνητές και ψευδεπίγραφες. Η αντιμετώπιση της τρομοκρατίας προϋποθέτει, θεσμικά κατοχυρωμένες, δημοκρατικές, κοινωνίες με πολίτες συνειδητούς, που κατοχυρώνουν τα δικαιώματά τους στους θεσμούς και όχι στους «ηλεκτρονικούς φακέλους».
Από την άλλη πλευρά, η συλλογική ασφάλεια αποτελεί σίγουρα ένα κοινωνικό «αγαθό», μια αξία που πρέπει να διαφυλαχθεί. Όμως μια κοινωνία δεν μπορεί να είναι ασφαλής όταν «τυλίγεται» σε ένα αστυνομικό δίκτυο, που άλλωστε αποδεικνύεται αναποτελεσματικό, ενώ στη βάση της αποσυγκροτείται μέσα από τη διάλυση των κοινωνικών σχέσεων, την αποδυνάμωση των κοινωνικών θεσμών -δηλαδή των κοινωνικών «αγαθών» και «αξιών»- από την εκτεταμένη ανεργία…
Για μια ακόμα φορά οι ευρωπαίοι ηγέτες αποδεικνύουν την ανεπάρκειά τους να αντιμετωπίσουν την τρομοκρατία στην πραγματική της βάση, δηλαδή την πολιτική. Εντάχθηκαν αναφανδόν στη στρατηγική του Μπους, περί «ανοικτού πολέμου» με την τρομοκρατία, και πραγματοποιούν ένα ακόμα βήμα «εσωστρέφειας» και αναδίπλωσης: Καταργούν στην ουσία ένα σοβαρό «τμήμα» των ατομικών δικαιωμάτων και διαμορφώνουν ένα πανευρωπαϊκό δίκτυο αστυνομικής παρέμβασης σε κάθε «ύποπτη» δραστηριότητα των ευρωπαίων πολιτών.
Μα είναι δυνατόν να καταπολεμηθεί η τρομοκρατία μέσω μιας «εσωτερικής» τρομοκρατίας που ασκείται κατά των πολιτών; Μα ακόμα και αν καθιερώσουν αυτό το δίκτυο ηλεκτρονικής παρακολούθησης, πιστεύουν ότι οι τρομοκρατικές οργανώσεις και τα μέλη τους θα καθορίζουν τους στόχους και τις στρατηγικές τους μέσω τηλεφωνικών μηνυμάτων και e-mails; Μήπως απέδωσε το δίκτυο Echelon -επίγειο και διαστημικό- που παρακολουθεί με 120 δορυφόρους και 50 επίγειους σταθμούς ολόκληρη την υδρόγειο για λογαριασμό των ΗΠΑ; Ήδη, μάλιστα, το αντίστοιχο ευρωπαϊκό Echelon -το Enfopol- βρίσκεται υπό κατασκευήν, ενώ παράλληλα προωθείται η εισαγωγή βιομετρικών στοιχείων στο διαβατήριο, που θα περιλαμβάνει ακόμα και το σχήμα της ίριδας των ματιών…
Κι όμως όλα αυτά τα μέτρα δεν μπορούν να έχουν σημαντικά αποτελέσματα. Η τεχνολογία δεν μπορεί να «εξορκίσει» το μίσος, να αποτρέψει την απόφαση της «εκδίκησης» ή της «τιμωρίας» από ανθρώπους που έχουν ήδη απαρνηθεί την αξία της δικής τους ζωής, που η μόνη τους σχέση με τον κόσμο των ζωντανών είναι η επιθυμία του θανάτου, του δικού τους θανάτου και των άλλων.
Το μόνο «αποτέλεσμα» που επιφέρει η «δημοκρατία της τεχνολογίας» είναι η διάλυση των δημοκρατικών θεσμών, η ακύρωση συνταγματικώς κατοχυρωμένων δικαιωμάτων, η μετατροπή του πολίτη σε «μέσον», σε «εργαλείο», προκειμένου να οικοδομηθεί η «τεχνολογική δημοκρατία» που θα μας προστατεύσει, δήθεν, από τα δεινά. Δεν μπορεί όμως καμία ελεύθερη κοινωνία να συναινέσει σε τέτοιους είδους ηλεκτρονικά «δεσμά». Κανένας πολίτης δεν πρέπει να αποδεχθεί να φορέσει το «σιδηρούν προσωπείο» που του ετοιμάζει ο κ. Μπους και οι όμοιοί του. Ασφαλώς σήμερα οι ευρωπαίοι πολίτες τελούν υπό το καθεστώς μιας «διπλής τρομοκρατίας: Αυτής των τρομοκρατών, που δολοφονούν αθώους, και της άλλης, που ασκούν οι «δημοκρατικές» κυβερνήσεις επί των πολιτών τους, εν ονόματι της πρώτης. Γι’ αυτό και δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσουν τα υψηλά ποσοστά αποδοχής μέτρων που περιορίζουν τα ατομικά τους δικαιώματα στις δημοσκοπήσεις που έγιναν αμέσως μετά το τραγικό συμβάν του Λονδίνου.
Μια δημοκρατική εξουσία όμως δεν πρέπει να πολλαπλασιάζει τον φόβο, ενσπείρωντας σε κάθε θεσμό, σε κάθε δραστηριότητα του πολίτη το «κλίμα» της ανασφάλειας. Και αυτό το «κλίμα» δεν πρόκειται να ανατραπεί αν δεν ακολουθηθεί μια νέα πολιτική στρατηγική απέναντι στον μουσουλμανικό κόσμο. Μια στρατηγική που θα επιδιώξει μέσω της πολιτικής να επιλύσει κρίσιμα προβλήματα που αφορούν τις χώρες και τους λαούς της Μ. Ανατολής, προβλήματα που σήμερα αντιμετωπίζονται μέσα από θεωρίες «σύγκρουσης πολιτισμών», δηλαδή θεωρίες της έντασης, της αντιπαράθεσης, του μίσους μεταξύ κοινωνιών που θέλουν να ζήσουν η καθεμία με τον δικό της τρόπο, με βάση τις δικές της αξίες και τρόπους οργάνωσης.
Με τις επιλογές των ηγεσιών της η Ευρώπη κινδυνεύει να οδηγηθεί σε ένα πλήρες αδιέξοδο. Να χάσει σταδιακά τη δημοκρατική της παράδοση και τις αξίες της, χωρίς να μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την τρομοκρατία. Να εξελίσσεται σε μια «ακρωτηριασμένη δημοκρατία», εντασσόμενη στις παγκόσμιες στρατηγικές των ΗΠΑ (οικονομικές, πολιτικές, στρατιωτικές), όταν οι λαοί, απογοητευμένοι από τους ηγέτες τους, απαιτούν τη χάραξη μιας άλλης πορείας για ολόκληρη την Ευρώπη. Η αντίληψη ότι «θυσιάζουμε τα δικαιώματά μας σήμερα για να ζήσουμε καλύτερα αύριο» πολλές φορές κυριάρχησε στην ιστορία, αποδείχθηκε όμως πάντα αδιέξοδη. Δεν υπάρχει διαδικασία «επιστροφής» δικαιωμάτων. Γιατί τα πολιτικά, ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα αποκτήθηκαν μέσα από μακροχρόνιες συγκρούσεις και κοινωνικούς αγώνες. Ποτέ δεν χαρίσθηκαν.
Οι σύγχρονες εξουσιακές δομές, που θυμίζουν τον «Μεγάλο Αδελφό», γυρίζουν προς τα πίσω την ιστορία: Ενισχύουν την κυριαρχία τους, μέσω της αφαίρεσης των δικαιωμάτων και της υποταγής των κοινωνιών στον «τρόμο», δηλαδή στη δική τους εξουσία. Ας ελπίσουμε μόνο να μην είναι ήδη αργά για να αντιδράσουμε.