Aκόμη και η παραγραφή των χρεών της

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η απόφαση ελάφρυνσης των φτωχών και υπερχρεωμένων χωρών από τα δυσβάσταχτα οικονομικά τους βάρη δεν θα είχε καν τεθεί στο τραπέζι αν επί χρόνια οι συνεδριάσεις του G8 δεν πολιορκούνταν από δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές που κατήγγελλαν την όξυνση της φτώχειας και των διεθνών ανισοτήτων, με αποκορύφωμα τη συνεδρίαση της Γένοβας και τη δολοφονία ενός διαδηλωτή.

Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τον στόχο κατάργησης του εξωτερικού χρέους του Τρίτου Κόσμου είχε επιτευχθεί μια πρωτοφανής συσπείρωση προσωπικοτήτων απ’ όλο τον κόσμο, ενώ δεκάδες πρωτοβουλίες διεκδικούσαν να ψηφισθεί μια νέα «σεισάχθεια», ανάλογη αυτής που είχε επιβάλει ο Σόλων στην αρχαία Αθήνα, παραγράφοντας όλα τα χρέη, που τώρα θα σπάσει τον φαύλο κύκλο υπερχρέωσης και εξαθλίωσης. Η συναίνεση μάλιστα των ΗΠΑ στη σημερινή συγκυρία έρχεται να διασκεδάσει τις αλγεινές εντυπώσεις που προκάλεσε στη διεθνή κοινότητα ο διορισμός του αρχιτέκτονα της επέμβασης στο Ιράκ, Πολ Γούλφοβιτς, στη θέση του προέδρου της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Η οικονομική στήριξη όμως της Αφρικής, και δη της Υποσαχάριας, είναι στο επίκεντρο του στόχου που είχε θέσει ο ΟΗΕ, να μειώσει μέχρι το 2015 στο μισό το επίπεδο της φτώχειας. Η απόφαση ελήφθη στη Συνεδρίαση της Χιλιετίας, όπως έμεινε στην ιστορία η συνεδρίαση του 2000, όπου στην έδρα του οργανισμού, στη Νέα Υόρκη, συγκεντρώθηκαν 147 αρχηγοί κρατών και όχι απλώς συζήτησαν τρόπους περιορισμού της φτώχειας, αλλά έθεσαν και συγκεκριμένους, μετρήσιμους, στόχους για τη μείωσή της.

Η τεράστια ανθρωπιστική σημασία αυτής της προσπάθειας αποκαλύπτεται αν σταθούμε στον δείκτη της παιδικής θνησιμότητας. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, η Υποσαχάρια Αφρική είναι το μοναδικό μέρος του κόσμου όπου η παιδική θνησιμότητα συνεχίζει να αυξάνεται. Μέχρι το 2015 υπολογίζεται ότι πέντε εκατομμύρια παιδιά κάτω των πέντε ετών θα χάνουν κάθε χρόνο τη μάχη με τον θάνατο, λόγω κυρίως της πείνας και ασθενειών. Προσεγγίζοντας σε ακόμη χαμηλότερα επίπεδα αυτή την ερεβώδη στατιστική, έχουμε εννέα θανάτους κάθε λεπτό. Η Υποσαχάρια Αφρική σήμερα με το ένα πέμπτο των παγκόσμιων γεννήσεων έχει το 45% της παγκόσμιας παιδικής θνησιμότητας, ενώ 10 χώρες από τις 45 που περιλαμβάνει εμφανίζουν σταθερή επιδείνωση όλων των κοινωνικών δεικτών.

Αν όμως υιοθετηθούν οι Στόχοι της Χιλιετίας, ο αριθμός των παιδιών που πεθαίνουν θα μειωθεί στα δύο εκατομμύρια, ενώ θα έχουν τεθεί οι βάσεις για να πάψει η μαύρη ήπειρος να αποτελεί μαύρη τρύπα της παγκοσμιοποίησης.
Αυτοί, μεταξύ πολλών άλλων, ήταν οι φιλόδοξοι στόχοι που ψηφίσθηκαν. Η επίτευξή τους θα κριθεί από το πόσο βαθιά θα βάλουν το χέρι στην τσέπη οι πλούσιες χώρες, διπλασιάζοντας ακόμη και τριπλασιάζοντας τα ποσά που δίνουν για διεθνή αναπτυξιακή βοήθεια, ώστε από 25 δισ. δολάρια που είναι κατ’ έτος σήμερα να φτάσουν τα 50 δισ. μέχρι το 2010 και τα 75 δισ. μέχρι το 2015.
Δημιουργική λογιστική από το G8

Όμως η πραγματικότητα, από τους παραπάνω στόχους απέχει δυστυχώς όσο η μέρα με τη νύχτα, καθώς τα ποσά που δίνονται για βοήθεια κάθε χρόνο αντί να αυξάνονται, συρρικνώνονται. Η μεγαλύτερη δε ευθύνη γι’ αυτήν την οπισθοδρόμηση βαραίνει τις ΗΠΑ. Η ανάλυση του οικονομολόγου και συμβούλου του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ σε θέματα καταπολέμησης της φτώχειας, Τζέφρεϊ Σακς, που δημοσιεύτηκε την Τετάρτη στην «Ιντερνάσιοναλ Χέραλντ Τρίμπιουν», κάλλιστα μπορεί να χαρακτηριστεί ως δημόσια καταγγελία της κυβέρνησης Μπους: «Το πιο επείγον πρόβλημα έγκειται στα εξαιρετικά χαμηλά ποσά που δίνουν για βοήθεια οι Ηνωμένες Πολιτείες. Η Ευρώπη έχει συμφωνήσει για τις αναγκαίες αυξήσεις που πρέπει να γίνουν για την Αφρική, η Αμερική όμως όχι. Παρότι οι ΗΠΑ είναι η πλουσιότερη χώρα του κόσμου, είναι ένας από τους πιο σφιχτοχέρηδες παγκοσμίως δωρητές. Τα τελευταία χρόνια η αμερικανική βοήθεια στην Αφρική έφτανε το τιποτένιο ποσό των τριών σεντς ανά 100 δολάρια ΑΕΠ. Ακόμη όμως και αυτό το μέγεθος υπερεκτιμάει την πραγματική αμερικάνικη βοήθεια, καθώς ένα μεγάλο τμήμα της κατευθύνεται σε μισθούς συμβούλων των ΗΠΑ και όχι σε χρηματοδοτήσεις που μπορούν να επενδυθούν στην υγεία, την εκπαίδευση, τη γεωργία και τις υποδομές της Αφρικής».

Ο κορυφαίος αμερικανός οικονομολόγος στη συνέχεια του άρθρου του θέτει και ορισμένα ερωτηματικά για το πραγματικό κέρδος της παραγραφής του χρέους που αποφασίστηκε, αποκαλύπτοντας τη… δημιουργική λογιστική του G8: «Οι Ηνωμένες Πολιτείες ενδέχεται ακόμη και να μην προσφέρουν το μερίδιο που τους αναλογεί στην παραγραφή του χρέους. Κάθε χώρα-πιστωτής συμφωνήθηκε να πληρώσει στην Παγκόσμια Τράπεζα ένα μέρος των χρηματικών ροών που θα απολέσει η τράπεζα από την ακύρωση του χρέους. Σύμφωνα με πρόσφατες πληροφορίες, η Ουάσινγκτον θα χρηματοδοτήσει το μερίδιο των ΗΠΑ κάνοντας περικοπές από άλλους τομείς βοήθειας. Με άλλα λόγια, η βοήθεια που θα πάρουν οι αφρικανικές χώρες από τις ΗΠΑ μέσω της παραγραφής του χρέους θα αφαιρεθεί από άλλα προγράμματα αμερικανικής βοήθειας»!

Τα πράγματα όμως είναι ακόμη χειρότερα για τις Αφρικανικές χώρες που θα ενταχθούν στο πρόγραμμα διαγραφής μέρους του εξωτερικού τους χρέους, καθώς για να γίνει αυτό θα πρέπει οι συγκεκριμένες χώρες να ικανοποιούν μια σειρά προϋποθέσεων. Συγκεκριμένα, όπως αναφερόταν στη δεύτερη παράγραφο της σχετικής ανακοίνωσης, οι αναπτυσσόμενες χώρες θα πρέπει να χαρακτηρίζονται από «καλή διακυβέρνηση», να «αντιμετωπίσουν τη διαφθορά, να ενισχύσουν την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα» και να περιορίσουν «τα εμπόδια για δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις».

Πρακτικά πρόκειται για κριτήρια που επιδέχονται την πιο διασταλτική ερμηνεία, καθιστώντας τη δυνατότητα παραγραφής χρεών ένα μέσο ωμών πολιτικών παρεμβάσεων και οικονομικών εκβιασμών. Γιατί όσο είναι προφανές ότι καμία χώρα δεν θα έδινε τα χρήματά της σε διεφθαρμένα καθεστώτα (όπως είναι δεκάδες κυβερνήσεις του Τρίτου Κόσμου), που θα τα μετέτρεπαν σε καταθέσεις στην Ελβετία, άλλο τόσο είναι προφανές ότι εδώ η διαφθορά χρησιμοποιείται σαν πρόσχημα, ώστε να προωθηθεί ο πολιτικός και οικονομικός έλεγχος.

Μέσο εκβιασμών

Επιστρέφοντας στη μαύρη ήπειρο, η Ζιμπάμπουε για παράδειγμα του Ρόμπερτ Μουγκάμπε, που εθνικοποίησε γη λευκών γαιοκτημόνων – υπολειμμάτων της αποικιοκρατίας για να τη δώσει στους μαύρους κατοίκους της, προκαλώντας την οργή του Λονδίνου, ποτέ δεν πρόκειται να ενταχθεί σε ανάλογες ρυθμίσεις. Αντιθέτως, άλλα καθεστώτα της Αφρικής, που είναι πολύ πιο διεφθαρμένα από του Μουγκάμπε και πολύ πιο αυταρχικά, θα ενταχθούν στις ρυθμίσεις παραγραφής μέρους του χρέους τους, είτε για να επιβραβευθεί ο φιλοατλαντικός προσανατολισμός τους (για χώρες που συμμετέχουν για παράδειγμα στην κατοχή του Ιράκ, όπως είναι η Ερυθραία, η Αιθιοπία και η Ρουάντα), είτε για να αμφισβητηθούν οι ισχυρότατοι δεσμοί τους με τη Γαλλία, είτε επίσης σαν αντάλλαγμα για να πάρουν δουλειές οι πολυεθνικές. Πολύ εύστοχα ο Τζορτζ Μονμπάιοτ, έγραφε στον «Γκάρντιαν» την Τρίτη πως «όταν οι οικονομικοί υπουργοί μιλούν για “καλή διακυβέρνηση” και “περιορισμό των εμποδίων για ιδιωτικές επενδύσεις”, αυτό που εννοούν είναι εμπορευματοποίηση, ιδιωτικοποίηση και φιλελευθεροποίηση του εμπορίου και των ροών κεφαλαίου. Και αν κάτι σημαίνουν τα παραπάνω, είναι νέες ευκαιρίες για το δυτικό χρήμα».