Ξαναζεί ο «Γαλλικός Μάης»

Πέραν της τελικής έκβασης της σημερινής ψηφοφορίας, που θεωρείται, έτσι όπως εξελίσσονται τα πράγματα, μια από τις σημαντικότερες πολιτικές αναμετρήσεις της τελευταίας εικοσαετίας, όπως υποστηρίζουν πολιτικοί όλων των αποχρώσεων, αναλυτές, αλλά και δημοσιογράφοι, το όλο κλίμα θυμίζει έντονα «Γαλλικό Μάη, που αυτήν τη φορά εκφράζεται μέσα από τις κάλπες». Στις περισσότερες γειτονιές του Παρισιού, ακόμα και στις κοσμοπολίτικες – τουριστικές, οι συζητήσεις και οι αντιπαραθέσεις για το τι σημαίνει η ψήφος της 29ης Μαΐου είναι έντονες και οι συγκεντρώσεις που γίνονται πολυάριθμες. Στα πανεπιστήμια τα αμφιθέατρα θυμίζουν άλλες «ένδοξες εποχές», καθώς γίνονται καθημερινά σχεδόν συζητήσεις για το δημοψήφισμα. Η γαλλική κοινωνία βιώνει και πάλι μια σημαντική πολιτικοποίηση και κινητικότητα, όσο και αν φαίνεται παράδοξο, για ένα δημοψήφισμα που τυπικά τουλάχιστον αφορά ένα ευρωπαϊκό θέμα όπως αυτό της έγκρισης ή όχι του νέου Συνταγματικού Χάρτη της Ευρώπης.

Ατζέντα με οικονομία, κοινωνική πολιτική, Τουρκία

Όμως η ατζέντα του δημοψηφίσματος γέμισε από μια σειρά μείζονα θέματα που αφορούν τον γάλλο πολίτη, καθώς η ίδια η φύση του ζητήματος άνοιγε πολλά θέματα που μεγάλωναν την κοινωνική πόλωση.

Για παράδειγμα, η κατάργηση πρόσφατα από την κυβέρνηση Ραφαρέν (που στηρίζει τον Πρόεδρο Σιράκ) της αργίας της Πεντηκοστής (μιας μεγάλης θρησκευτικής γιορτής για τη Γαλλία και όλες τις καθολικές χώρες), όχι μόνο πυροδότησε νέες κοινωνικές αντιδράσεις, αλλά έδωσε νέα πνοή και δυναμική στο «όχι», που φαινόταν κατά κάποιο τρόπο να υποχωρεί έναντι του «ναι», την περίοδο από τα μέσα Απριλίου έως και τις αρχές Μαΐου, καθώς έπεσαν στη μάχη του «ναι» μεγάλα ονόματα, αλλά και ο ίδιος ο γάλλος Πρόεδρος Ζακ Σιράκ. Όμως δύο μόλις εικοσιτετράωρα πριν από τις κάλπες της Κυριακής η τελευταία δημοσκόπηση κατέγραψε και πάλι μια δυναμική ανόδου του «όχι» που φτάνει πλέον το 54%, κάτι που έκανε τους οπαδούς του «ναι» να αποκαρδιωθούν και να αρχίσουν πλέον να συζητάνε αν το «όχι» θα είναι «μεγάλο και ανεξέλεγκτο» ή «μικρό». Η εκλογική αναμέτρηση στη Γαλλία κινητοποίησε τον κόσμο, που βρίσκει μια ευκαιρία να εκφράσει τη δυσφορία του για τις κοινωνικές και οικονομικές πολιτικές που εφαρμόζονται. Θα μπορούσε κανείς να απαριθμήσει πολλούς λόγους που το «πολύχρωμο» κοινωνικά και πολιτικά ρεύμα του «όχι» παίρνει τέτοιες διαστάσεις στη Γαλλία.

Όμως οι κυριότεροι είναι οι εξής:
• Οι συνεχείς, αλλά και οι νέες, αναμενόμενες, αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις, που δημιουργούν κλίμα δυσφορίας και ανασφάλειας σε εκατομμύρια εργαζομένους.
• Οι οικονομικές πολιτικές και οι περιορισμοί στο κράτος πρόνοιας.
• Η δυσφορία για την κυβέρνηση Ραφαρέν.
• Ενώ ισχυρός παράγοντας είναι και το θέμα της εισόδου της Τουρκίας στην ΕΕ, στο οποίο είναι αντίθετη η πλειοψηφία των Γάλλων, που δεν έδειξε να καθησυχάζει από τα λεγόμενα του Προέδρου Σιράκ, ότι το Ευρωσύνταγμα και η Τουρκία είναι δύο διαφορετικά πράγματα και ότι όταν έλθει η ώρα να συζητηθεί η ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ οι Γάλλοι θα αποφασίσουν επ’ αυτού με νέο δημοψήφισμα κ.ά.

Η μάχη των προσώπων

Το μίγμα αυτό συμπαρασύρει στην κατεύθυνση του «όχι» ετερόκλητες πολιτικές ομάδες και εκατομμύρια γάλλων ψηφοφόρων.

Το Σοσιαλιστικό Κόμμα, παρά το ότι με εσωτερικό δημοψήφισμα τάχθηκε υπέρ του «ναι», είναι κομμένο στα δύο. Η πλειοψηφία των οπαδών του κατευθύνεται στο «όχι», ενώ πρωταγωνιστικό ρόλο στην καμπάνια του «όχι» διαδραματίζουν γνωστά και υψηλόβαθμα στελέχη των Σοσιαλιστών, όπως ο Λοράν Φαμπιούς (πρώην πρωθυπουργός), ο πρώην υπουργός Π. Σεβενεμάν, ο πρώην γραμματέας του κόμματος κ. Εμανουελί κ.ά. Αντίθετα, ο νέος γραμματέας του Σοσιαλιστικού Κόμματος και πολλά ακόμα επιφανή του στελέχη (Ροκάρ, Λανγκ κ.ά.) πρωταγωνιστούν στη μάχη του «ναι».

Οι υποστηρικτές του «όχι» δεν αντιτίθενται στην Ενωμένη Ευρώπη, ωστόσο στη συντριπτική τους πλειοψηφία διεκδικούν, μέσω του «όχι» στις κάλπες, μια ουσιαστική επαναδιαπραγμάτευση του Συντάγματος, με τρόπο που να κατοχυρώνει σαφέστατα την πλήρη απασχόληση, το κοινωνικό κράτος κ.ά. Όπως λένε μάλιστα χαρακτηριστικά, «πρέπει να σταματήσουν να δεσπόζουν οι έννοιες της ανταγωνιστικότητας και της αγοράς και να ενισχυθεί ο κόσμος της εργασίας που ζει στην ανασφάλεια και τη λιτότητα». Πάντως πρωταγωνιστικό ρόλο στο μέτωπο του «όχι» παίζουν και τα μεγαλύτερα γαλλικά συνδικάτα.

Με το «όχι» συντάσσεται το Κομμουνιστικό Κόμμα, αλλά και τα πάντα υπολογίσιμα σε εκλογική υπεροχή κόμματα της λεγόμενης Άκρας Αριστεράς.

Οπαδός του «όχι» είναι και το εθνικιστικό-ακροδεξιό Κόμμα του Ζαν Μαρί Λεπέν. Η λεγόμενη Κεντροδεξιά δίνει τη μάχη του «ναι», με επιφανή στελέχη της, όπως ο Ζακ Σιράκ, ο Βαλερί Ζισκάρ Ντ’ Εστέν, ο Νικόλα Σαρκοζί κ.ά, να πρωταγωνιστούν στη μάχη. Πάντως ένα μέρος (μικρό) της λεγόμενης «λαϊκής δεξιάς», θα στηρίξει με την ψήφο του το «όχι».

Οι του «ναι» υποστηρίζουν ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να μπει σε περιπέτειες ούτε να γυρίσει στη «Διακυβερνητική». Τονίζουν πως τα βήματα που έγιναν τα τελευταία χρόνια στην κατεύθυνση της ευρωπαϊκής ενοποίησης δεν πρέπει να ακυρωθούν και ότι οι «λεγόμενοι ατλαντιστές» θα τρίβουν τα χέρια τους αν υπερισχύσει το «όχι».
Ντόμινο αντιδράσεων

Πάντως, τόσο στο Παρίσι όσο και στις Βρυξέλλες, ο Πρόεδρος Ζακ Σιράκ βρίσκεται στο επίκεντρο μιας έντονης κριτικής. Του καταλογίζουν πως προχώρησε σε δημοψήφισμα πιστεύοντας ότι θα ενισχύσει το προφίλ του παίρνοντας μια πλειοψηφία του «ναι». Τώρα το πιθανότερο είναι πως θα του γυρίσει μπούμερανγκ. «Δεν έκανε δημοψήφισμα όταν κατηργείτο το εθνικό νόμισμα, που ήταν κάτι σημαντικό, ή όταν έπεφταν οι μπάρες των τελωνείων, και κάνει τώρα για ένα κείμενο», υποστηρίζουν τεχνοκράτες των Βρυξελλών, αλλά και αρκετοί ευρωβουλευτές στη βελγική πρωτεύουσα.

Οι ίδιοι παράγοντες εκτιμούν ακόμα πως ένα γαλλικό «όχι» μπορεί να λειτουργήσει ως «ντόμινο» σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες και να εντείνει το κλίμα προβληματισμών. Θεωρούν μάλιστα πως είναι πιθανόν οι παρενέργειες ενός γαλλικού «όχι» να είναι έντονες στην Ολλανδία όπου την 1η Ιουνίου πραγματοποιείται και εκεί δημοψήφισμα για το Ευρωσύνταγμα και υπάρχει έντονος προβληματισμός. Οι Ολλανδοί, όπως υποστηρίζουν ευρωβουλευτές και τεχνοκράτες στις Βρυξέλλες, έχουν τους δικούς τους ενδοιασμούς, αλλά και δυσφορία, αφού πληρώνουν μεγάλα ποσά στα κοινοτικά ταμεία για να ενισχυθεί η ανάπτυξη και η κοινωνική συνοχή στις λεγόμενες χώρες του Νότου, προβληματίζονται και εκεί για τον περιορισμό του κράτους πρόνοιας και έχουν μεγάλο πρόβλημα με τους μετανάστες. Πάντως στις Βρυξέλλες κανείς δεν μπορεί να απαντήσει με βεβαιότητα για το μέλλον της ΕΕ μετά από ένα πιθανό «όχι» των Γάλλων, ωστόσο αποφεύγουν τις εσχατολογικού τύπου εκτιμήσεις περί «τέλους της ΕΕ όπως την ξέρουμε», αν οι Γάλλοι ψηφίσουν «όχι».

Υποστηρίζουν ότι μέχρι το τέλος του 2006 έτσι και αλλιώς η ΕΕ θα λειτουργεί με τη Συνθήκη της Νίκαιας (παρ’ ότι θεωρείται ανεπαρκής) και επισημαίνουν πως θα πρέπει να προχωρήσει η επικύρωση του Ευρωσυντάγματος σε όλες τις χώρες και αν μετά υπάρξουν κάποιες χώρες (3-4) που το έχουν απορρίψει να αναζητηθεί πολιτική λύση. Όλοι βέβαια αναγνωρίζουν πως μια αναθεώρηση του υπάρχοντος Συντάγματος θα είναι μια πολύ δύσκολη υπόθεση και θα απαιτήσει πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα για να πραγματοποιηθεί. Αναφερόμενοι σε σχετικά πρόσφατες εμπειρίες, όπως της Δανίας, με την αρχική απόρριψη της Συνθήκης του Μάαστριχτ, ή της Ιρλανδίας, με την καταψήφιση της Συνθήκης της Νίκαιας, τονίζουν μεν πως η ΕΕ έμαθε να αντιμετωπίζει και να ξεπερνάει κρίσεις που αφορούν την πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, ωστόσο αναγνωρίζουν πως μια κρίση μετά από ένα «όχι στη Γαλλία» θα είναι «ποιοτικά διαφορετική, μια και πρόκειται για ιδρυτικό μέλος και ατμομηχανή της ΕΕ».

Στην κατάψυξη η Τουρκία

Πάντως αυτό που φαίνεται να συνειδητοποιείται πλέον και να συζητείται ανοιχτά στις Βρυξέλλες είναι οι μεγάλες δυσκολίες που θα έχει η Τουρκία για να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. «Ένα ”όχι” των Γάλλων ή απλώς ένα υψηλό ποσοστό του ”όχι” στο δημοψήφισμα της Κυριακής παγώνει την τουρκική υποψηφιότητα», υποστήριζαν ευρωβουλευτές και στελέχη της Κομισιόν. Τόνιζαν μάλιστα πως πολλά προβλήματα που ανακύπτουν από τη στάση των ευρωπαίων ψηφοφόρων αφορούν και το ότι η Ευρώπη των «15» δεν προχώρησε σε μια ουσιαστική εμβάθυνση, αλλά πήγε με ταχύ βήμα σε μια μεγάλη διεύρυνση, στην Ευρώπη των «25». «Όλοι αντιλαμβάνονται τώρα ποιο είναι το κόστος αυτής της αναγκαίας διεύρυνσης», υπογράμμιζαν και πρόσθεταν πως «θα είναι πολύ δύσκολο να υπάρξει μια νέα διεύρυνση αν δεν εμπεδωθεί και λειτουργήσει ουσιαστικά η Ευρώπη των ”25”». Η Τουρκία, υπογράμμιζαν, είναι μια πολυπληθής και ιδιόμορφη χώρα και η πιθανή είσοδός της στην ΕΕ προκαλεί από τώρα πολλές αντιδράσεις, σημείωναν ευρωβουλευτές και στελέχη της Κομισιόν. Οι ίδιοι εκτιμούσαν πως ένα πιθανό γαλλικό «όχι», σε συνδυασμό με μια νίκη των Χριστιανοδημοκρατών στις επικείμενες εκλογές στη Γερμανία, ουσιαστικά «θα μπλοκάρει για άγνωστα μεγάλο χρονικό διάστημα την είσοδο της Τουρκίας στην ΕΕ».