Οι απόκρυφες σκέψεις του Ανδρέα για τα εθνικά μας θέματα

Τότε που συντελέστηκε η διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας υπό την καθοδήγηση των ΗΠΑ και της ΕΕ και ξεκίνησε ένας φαύλος κύκλος αλλαγών συνόρων στα Βαλκάνια, που ήρθε στην επιφάνεια το θέμα της ονομασίας των Σκοπίων και έγινε εθνικό θέμα. Ένα εθνικό θέμα που δεκατρία χρόνια αργότερα και ύστερα από «χειμερία νάρκη» εννέα χρόνων, αφού οι κυβερνήσεις Σημίτη ουδέποτε ασχολήθηκαν σοβαρά με αυτό, ξαναήρθε στην επιφάνεια και έχει γίνει ζήτημα κομματικών αντιπαραθέσεων και μικροκομματικής εκμετάλλευσης.

Τότε λοιπόν, την περίοδο 1992-93, που (υποτίθεται ότι) διαμορφώθηκε εθνική στρατηγική και ιδιαίτερα στις συσκέψεις των πολιτικών αρχηγών υπό τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κ. Καραμανλή, ειπώθηκαν πολλά και πάρα πολύ ενδιαφέροντα, τα οποία και κρίνονται σήμερα αλλά και -ορισμένα τουλάχιστον από αυτά- παραμένουν εξαιρετικά χρήσιμα.

Είναι, για παράδειγμα, χαρακτηριστικό πως από τότε είχαν τεθεί προβληματισμοί για την αντικειμενική διασύνδεση του Σκοπιανού με τα άλλα θέματα (ελληνοτουρκικά-Κυπριακό), καθώς και εξαιρετικά χρήσιμες απόψεις για το πού πάνε οι εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή μας και ποια πρέπει να είναι η στρατηγική μας.

Ο Α. Παπανδρέου, αρχηγός τότε της αξιωματικής αντιπολίτευσης, στις υπό τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας συσκέψεις κρατούσε χειρόγραφες σημειώσεις με τις θέσεις που ο καθένας εκ των συμμετασχόντων κατέθετε.

«ΤΟ ΠΑΡΟΝ» καταθέτει σήμερα εκτενή αποσπάσματα από τις χειρόγραφες αυτές επισημάνσεις του Α. Παπανδρέου, προς αξιοποίηση και εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων. Αυτή η καταγραφή, σημειώνουμε, περιλαμβάνει εκτός από τις θέσεις των άλλων πολιτικών αρχηγών, του τότε πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη, της Αλ. Παπαρήγα και της Μ. Δαμανάκη, καθώς και του τότε Προέδρου Κ. Καραμανλή και του υπουργού Εξωτερικών Αντ. Σαμαρά, και τις επισημάνσεις και κριτικές παρατηρήσεις του Ανδρέα επί των θέσεων αυτών.

Υπενθυμίζουμε πως μετά τη σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών υπό τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στις 18 Φεβρουαρίου 1992 στο ανακοινωθέν που εξεδόθη από την Προεδρία υπογραμμίζονταν, μεταξύ άλλων, τα εξής:

• « Η σύσκεψη υπήρξε χρήσιμη, διότι έδωσε την ευκαιρία να γίνει μια αμοιβαία ενημέρωση σε βάθος για όλες τις πτυχές των εθνικών μας θεμάτων και διότι επιβεβαίωσε το πνεύμα της εθνικής υπευθυνότητος με το οποίο αντιμετωπίζει τα θέματα αυτά η πολιτική ηγεσία του τόπου…

Διαπιστώθηκε σύγκλιση απόψεων επί καιρίων εθνικών θεμάτων, παραμένουν όμως διαφορές επί άλλων. Κρίνεται εν τούτοις ωφέλιμη και επιθυμητή η χάραξη μιας κοινής εθνικής στρατηγικής για τα εθνικά θέματα…»

Διάλογος με την Τουρκία…

Στις σημειώσεις του Α. Παπανδρέου με «Κ» καταγράφεται ο Κ. Καραμανλής, με «Μ» ο Κ. Μητσοτάκης, ενώ οι άλλοι καταγράφονται ολογράφως.

Σημειώνει, λοιπόν, στο ξεκίνημα των σημειώσεών του ο Ανδρέας:
• Κ
– Αρραγές εθνικό μέτωπο.
– Τοποθέτηση ενός εκάστου
(Όχι σε δόγματα και κομματικά οφέλη).
Στη συνέχεια πήρε τον λόγο ο Κ. Μητσοτάκης, από την τοποθέτηση του οποίου ο Ανδρέας καταγράφει και επισημαίνει μεταξύ άλλων:
• Μ
– Ελληνοτουρκικά. ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΣΕ ΜΟΝΙΜΗ ΒΑΣΗ. Αναβαθμισμένη η Τουρκία. Περιφερειακή δύναμη. Νέα κυβέρνηση σε Τουρκία. Ισχυρή. Είναι σε θέση να πάρει αποφάσεις.
– Πού πρέπει να φτάνει ο διάλογος;
Modus vivendi το λιγότερο.
Αλλά υπάρχει το ΚΥΠΡΙΑΚΟ.
– Έχει σαπίσει. Ο Ντεμιρέλ είναι σε θέση να κλείσει το Κυπριακό;
– Θα ξεκαθαρίσει εντός τριών μηνών.
– Δημοψήφισμα στην Κύπρο.
– Πρώτη ευθύνη έχει ο Κυπριακός λαός.
Σ’ αυτό το σημείο και με «βελάκι» ο Ανδρέας παραπέμπει σε δικό του σχόλιο επί της τοποθέτησης Μητσοτάκη. Γενικώς στις σημειώσεις του αυτές με «βελάκι» παραπέμπει σε σχόλια και παρατηρήσεις του επί των λεγομένων. Σημειώνει, λοιπόν:
• «Δεν είπε δημόσια (ο Μητσοτάκης) τη θέση του ότι το Σύμφωνο έπεται της λύσης του Κυπριακού».
Και συνεχίζει η τοποθέτηση Μητσοτάκη:
– Λύση των προβλημάτων του Αιγαίου.
– Πλαίσιο διαλόγου: Αρχές του Διεθνούς Δικαίου, Συνθήκες και Συμβάσεις.
– Σε ένα-δύο χρόνια μπορεί να βρεθεί λύση.
– Εκμετάλλευση του Αιγαίου;
10 μίλια ανατολικά της Θάσου.
Δεν έγινε συζήτηση με τον Ντεμιρέλ.
Ακολουθεί η τοποθέτηση Μητσοτάκη για τις σχέσεις της Ελλάδας με άλλες βαλκανικές χώρες και φτάνει στη Γιουγκοσλαβία:
– Γιουγκοσλαβία
– Στόχος μας ήταν να διατηρηθεί η ενότητα της χώρας. Η Γερμανία το επέβαλε (εννοεί τον διαμελισμό).
– Μικρή Γιουγκοσλαβία
– Έγινε πραγματική προσπάθεια στα πλαίσια της ΕΟΚ.
– Αναγνώριση και των υπολοίπων δημοκρατιών.
– Σερβία-Μαυροβούνιο.
Οι όροι για την αναγνώριση των Σκοπίων
Στη συνέχεια ο Κ. Μητσοτάκης τοποθετείται για το επίμαχο ζήτημα των Σκοπίων. Ο Ανδρέας σημειώνει:
– Σκόπια
– Δεν έχουν ξεκαθαρίσει τις σχέσεις τους ως προς την Ελλάδα.
– Κράτη αδύναμα: Διαμελισμός ή ύπαρξη (το έθεσε ο Μιλόσεβιτς ).
– Προϋποθέσεις αναγνώρισης:
Α) Όχι εδαφικές διεκδικήσεις
Β) Μειονότητα και Ελλάδα
Γ) Όνομα να μην υποδηλώνει διεκδικήσεις
Στο σημείο αυτό πρέπει να γίνουν οι εξής επισημάνσεις από εμάς:
Πρώτον, ο Μητσοτάκης έθεσε εμμέσως την πρόταση Μιλόσεβιτς για τα Σκόπια, που δεν απέκλειε τον διαμελισμό τους μεταξύ Ελλάδας και Σερβίας.
Δεύτερον, τίθεται το διαπραγματευτικό πλαίσιο με τα Σκόπια, σχετικά με τους όρους αναγνώρισής τους από την Ελλάδα.
Όμως σ’ αυτό ακριβώς το σημείο ο Α. Παπανδρέου κάνει το εξής ενδιαφέρον δικό του σχόλιο (με «βελάκι»):
• Θα αναγνωριστούν τα ΣΚΟΠΙΑ από πολλές χώρες. Πρέπει να πειθαναγκάσουμε τα Σκόπια να δεχθούν.
Οι θέσεις του Ανδρέα
Μετά τον τότε πρωθυπουργό τοποθετήθηκε ο Α. Παπανδρέου. Βεβαίως δεν… κράτησε σημειώσεις για την τοποθέτησή του. Αλλά «ΤΟ ΠΑΡΟΝ» έχει διασφαλίσει τα «σημεία» της τοποθέτησής του, χειρόγραφα από τον ίδιο και με κεφαλαία:
• ΕΒΛΑΨΕ Η «ΔΙΑΣΤΑΣΗ» ΘΕΣΕΩΝ / ΔΙΓΛΩΣΙΑ, ΑΚΥΡΩΣΗ ΚΟΙΝΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ
• ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΒΟΣΝΙΑΣ
• ΚΥΠΡΙΑΚΟ
• ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΑ
• ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΗΣ ΛΙΒΥΗΣ
Ακολουθούν τρία «αστεράκια» και ξανά αναφορά στα Σκόπια:
• ΟΙ ΑΛΛΟΙ ΔΥΟ ΟΡΟΙ?
Ακολουθούν ορισμένα άλλα σημεία τοποθέτησης, που όμως είναι διαγραμμένα, και συνέχεια:
• ΑΠΟ ΛΑΘΗ ΟΔΗΓΗΘΗΚΑΜΕ ΣΤΟ ΑΔΙΕΞΟΔΟ ΤΩΝ ΣΚΟΠΙΩΝ / ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΗΤΤΑ
• ΑΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΣΠΑΣΗΣ ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑΣ
• ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΟΝΟΜΑ
• ΑΠΟΔΟΧΗ ΡΟΛΟΥ ΠΡΟΕΔΡΙΑΣ ΣΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕ ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟ
Παπαρήγα – Δαμανάκη
Από την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα τοποθέτηση της Αλ. Παπαρήγα ο Ανδρέας επισημαίνει:
ΠΑΠΑΡΗΓΑ
– Πρέπει να επιδιωχθεί διάλογος με την Τουρκία.
– Δεν είναι αισιόδοξη για την κατάληξη του διαλόγου.
– Η Τουρκία είναι ήδη αναβαθμισμένη.
– Αποσυνδέουν την υπογραφή του Συμφώνου με τον διάλογο.
Να προηγηθεί λύση του Κυπριακού.
– Υφαλοκρηπίδα: Δεν θα δεχθεί την Χάγη η Τουρκία.
– Αδιαπραγμάτευτο το εύρος του εναερίου χώρου.
– Να μην επεμβαίνουν στην Θράκη.
– Εθνικός ο έλεγχος των πετρελαίων στο Αιγαίο.
– Διεθνής Διάσκεψη στο Κυπριακό.
Όχι στην τετραμερή.
– Όχι στη συνομοσπονδία.
– Ευθύνη εταίρων στα Βαλκάνια.
Παρεμβάσεις
– Ονομασία των Σκοπίων
– Μπορεί να αναγνωρίσουμε το «όνομα» αν ικανοποιηθούν ορισμένοι όροι.
Οι χώρες της ΕΟΚ θα αναγνωρίσουν
– Να απευθυνθούμε στον ΟΗΕ αντί στην ΕΟΚ για τα Βαλκάνια.
– Διαβαλκανική Συνδιάσκεψη.
Ενώ από την τοποθέτηση της Μ. Δαμανάκη ο Ανδρέας σημειώνει:
– Δεν αρκεί μια συνάντηση.
Να υπάρξουν και άλλες δυνατότητες.
– Συνταγματικά υπεύθυνη για την πολιτική είναι η κυβέρνηση.
– Να καταλήξουμε κάπου.
– Να μη δίνουμε την εικόνα ότι απειλούμεθα από παντού.
– Ανάγκη Εθνικής Αφύπνισης.
– Όχι σε στείρο εθνικισμό.
– Θράκη. Δικαιώματα μειοψηφίας.
Οι προτάσεις Πινέιρο και η αντίδραση Σαμαρά
Στην «αποκλειστική» επί του Σκοπιανού συζήτηση παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον η εισήγηση του τότε ΥΠΕΞ Αντ. Σαμαρά, ο οποίος παρουσίασε το λεγόμενο «πακέτο Πινέιρο». Ο Α. Παπανδρέου σημειώνει, μεταξύ άλλων:
ΣΑΜΑΡΑΣ
– Συνάντηση με Πινέιρο την 1η Απριλίου.
– Package – deal Πορτ. – Ελλάδας.
– Υπογραφή Συνθήκης – Πλαισίου για το απαραβίαστο των συνόρων.
– Ανταλλαγή επιστολών ΥΠΕΞ – διασφάλιση της μη προπαγάνδας.
– Υπήκοοι της Ελλ. Δημ. (Μειονότητα)
(ΑΝΤΙΡΡΗΣΗ ΣΑΜΑΡΑ)
– Εισήγηση: ΝΕΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
[ΔΙΑΦΩΝΙΑ ΣΑΜΑΡΑ]
– Κοινή δήλωση των 12 για ενίσχυση των Σκοπίων (ΣΑΜΑΡΑΣ: Μέσα από τον
δίαυλο της Ελλάδας)
– Τροποποίηση του Σκοπιανού Συντάγματος.
– Διχαστική εικόνα προς τα έξω. Έβλαψε, διότι δεν είχαμε ξεκάθαρη θέση.
– Ο Πινέιρο πιστεύει ότι εάν η Ελλάδα δεχθεί το package – deal τότε και τα Σκόπια θα το δεχθούν ή δεν θα αναγνωριστούν.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΑΜΑΡΑ
– Τρίτος όρος: Φωτογραφική διάταξη για το όνομα. Επιτυχία μας.
– Θέση των 5: Στήριξη του ονόματος, εφόσον όλοι συμφωνούν.
– Συνοδευτικά μέτρα.
1/ Σημερινή ανακοίνωση
2/ Και VETO/ Κλείσιμο των διασυνοριακών σταθμών.
3/ Έκτακτη Σύγκληση του Ευρ. Συμβ.
4/ Έγκριση από την Βουλή.
5/ Να επισκεφθούν οι ΑΡΧΗΓΟΙ Δανία, Ολλανδία, Αγγλία, Ιταλία
6/ Σαμαράς στους ομολόγους.
Το «άδειασμα» Σαμαρά!
Πάντως σ’ αυτό το σημείο φαίνεται να εκδηλώνεται δυσφορία του Κ. Καραμανλή, καθώς και αντίδραση του Κ. Μητσοτάκη κατά του Αντ. Σαμαρά. Είναι χαρακτηριστικό πως ο Ανδρέας σημειώνει την εξής αντίδραση Καραμανλή:
• ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ
Οι προτάσεις Σαμαρά να απευθυνθούν στην κυβέρνηση.
Ενώ ο Κ. Μητσοτάκης, ο οποίος πήρε στη συνέχεια τον λόγο, «καρφώνει» τον υπουργό του ως εξής:
ΜΗΤΣΟΤΑΚΗΣ
– Δεν μπόρεσε ο Σαμαράς να επιβάλει την θέση μας.
Πριν ο Κ. Καραμανλής είχε με μελανά χρώματα περιγράψει την κατάσταση:
ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ
– Στην τελευταία συνεδρίαση είπαμε πως θα υποστηρίξουμε τους 3 όρους.
– Κίνδυνος διχασμού έκτοτε. Το θέμα αυτό πήρε τεράστιες διαστάσεις. Οφείλεται στην αοριστία.
– Διάσταση απόψεων μεταξύ Ελλάδος και ΕΟΚ. Οφείλεται στην αοριστία.
ΜΗΤΣΟΤΑΚΗΣ
– Ο 3ος όρος ήταν πάρα πολύ δύσκολος.
– Οι ελπίδες δεν είναι μεγάλες.
– Αν χάσουμε τη μάχη οι συνέπειες μπορεί να είναι αρνητικές.
– Το λαϊκό αίσθημα: ΟΧΙ «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ».
ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ
– ΜΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΜΕ ΚΛΕΙΣΙΜΟ ΣΥΝΟΡΩΝ
ΠΑΠΑΡΗΓΑ
– Διαφωνία με τον Α.Γ.Π.
– ΤΟ ΘΕΜΑ ΕΚΛΕΙΣΕ
– Επίθεση κατά ΕΟΚ.
ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ
– Αλλοίμονο αν φύγουμε από την ΕΟΚ.
Μητσοτάκης: Να μην πάμε σε χορό
του Ζαλόγγου – Δέχομαι το «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
ΤΟΥ ΒΑΡΔΑΡΗ»!
Έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον ο διάλογος που ακολουθεί, χαρακτηριστικός των προβληματισμών που υπήρχαν. Και έχει ενδιαφέρον και για το σήμερα. Ιδού πώς τον καταγράφει ο Ανδρέας.
ΠΑΠΑΡΗΓΑ
– Δεν θεωρεί το θέμα «ονόματος» πρωτίστης σημασίας – και προτείνει μια σειρά από ενέργειες στα Βαλκάνια.
ΔΑΜΑΝΑΚΗ
– Να θέσουμε το θέμα του ονόματος – ασκώντας έστω και VETO.
(Σ.Σ.: Καμιά σχέση με κατοπινές θέσεις της κ. Δαμανάκη…).
ΜΗΤΣΟΤΑΚΗΣ
– Να παλαίψουμε αλλά να μην πάμε στο χορό του ΖΑΛΟΓΚΟΥ.
– Το τι θα κάνουμε μετά να μην παρθεί τώρα.
– Θα εδέχετο «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΤΟΥ ΒΑΡΔΑΡΗ».
– VETO
Ύστερα από αυτήν τη σημαντική παραδοχή του τότε πρωθυπουργού (ότι θα δεχόταν την ονομασία «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΤΟΥ ΒΑΡΔΑΡΗ») ο Κ. Μητσοτάκης έκανε και μια σειρά άλλων σημαντικών παρεμβάσεων, όπως:
– Στόχος πρέπει να μην είναι η ανατροπή του Μιλόσεβιτς. Όμως είναι.
– Κόσσοβο: Επέκταση του πολέμου προς Νότον. Εδώ είναι το κλειδί. (Αυτοδιάθεση και νέα σύνορα). ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΟΥΜΕ ΤΟ ΚΟΣΣΟΒΟ.
Από αυτό το σημείο έχουν ιδιαίτερη σημασία τόσο οι τοποθετήσεις του Μητσοτάκη όσο και οι επισημάνσεις του Ανδρέα επί των τοποθετήσεων αυτών.
ΜΗΤΣΟΤΑΚΗΣ
– Δεν υπάρχουν πιθανότητες να φύγει η λέξη «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ».
– Μπορούμε να περάσουμε επιθετικό προσδιορισμό.
– Formula των δύο ονομάτων. «Δημοκρατία των Σκοπίων» με ελεύθερη χρήση του «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» από τα Σκόπια.
– Αναβολή σημαίνει αναγνωρίσεις.
Στο «Formula των δύο ονομάτων» ο Ανδρέας επισημαίνει:
• Μικρές πιθανότητες.
Ενώ στη συνολική παραπάνω τοποθέτηση Μητσοτάκη με «βελάκι» σημειώνει:
• ΝΑ ΔΕΧΘΟΥΜΕ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟ;
(Σ.Σ.: Χωρίς άλλη περαιτέρω διευκρίνιση…)
Και τελειώνει τις σημειώσεις γράφοντας:
ΠΑΠΑΡΗΓΑ
– Καταλήξαμε πάλι στα ίδια…