Προβληματισμοί από ένα Ψήφισμα εγγραμμάτων για τη γλωσσική παιδεία στο Γυμνάσιο

Στο «ΠΑΡΟΝ» (25 Ιουλίου, σελ. 24) διάβασα ρεπορτάζ με τον τίτλο: Ενίσχυση της ελληνικής γλώσσας στην εκπαίδευση ζητούν ακαδημαϊκοί και δεκάδες καθηγητές πανεπιστημίων. Ουσιαστικά ζητούν αύξηση των ωρών διδασκαλίας της αρχαίας ελληνικής (γλώσσας) στο Γυμνάσιο. Το σκεπτικό τους εκφράζεται από την ακόλουθη παράγραφο, αντιγραφή από το κείμενό τους: «Όπως έχουν αποδείξει συγκεκριμένες έρευνες του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και άλλων εγκύρων φορέων, ουσιαστική ανθρωπιστική παιδεία παρέχεται με τη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών από το πρωτότυπο και την παράλληλη προσέγγιση γλώσσας και περιεχομένου (ιδεών και αξιών) των κειμένων….
Αντιθέτως, η κατάργηση επί σειράν ετών της διδασκαλίας της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στο Γυμνάσιο επέφερε τις οδυνηρές συνέπειες της γλωσσικής ένδειας, του εκφραστικού μαρασμού (…) που διαπιστώνονται από τους βαθμολογητές στα γραπτά των υποψηφίων κατά τις πανελλαδικές εξετάσεις για τα ΑΕΙ και τα ΤΕΙ».
Αρκετούς από εκείνους που υπογράφουν το σχετικό ψήφισμα, σε συνάντηση που είχαν στην αίθουσα του Παρνασσού τους γνωρίζω και τους εκτιμώ για το έργο τους και γι’ αυτό επιθυμώ να διατυπώσω κάποια ερωτήματα και να κάνω κάποιες προτάσεις ως εκπαιδευτικός της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, με υπηρεσία και πολύπλευρη εμπειρία ύστερα από 17 χρόνια σε Γυμνάσια – Λύκεια (1959-76) και άλλα 22 στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (1976-97) και εντατική ενασχόληση με τα εκπαιδευτικά προβλήματα Γενικής Παιδείας άλλα 13 χρόνια μετά (1997-2010).
Ερώτημα 1ο: Όταν επικαλούμαστε κάποια έρευνα του ΠΙ και άλλων φορέων, δεν είναι επιστημονικά φρόνιμο να δώσουμε κάποια στοιχεία για την έρευνα; (Ποιοι; Πότε; Πώς; Πού δημοσιεύτηκε η έρευνα;)
Ερώτημα 2ο: Δεν έτυχε να γνωρίζουν ότι παράλληλα είχε ζητήσει άδεια για έρευνα και ο κ. Κελπανίδης, καθηγητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, αλλά δεν του δόθηκε άδεια από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, γιατί ήθελε να έχει και ερωτήματα για μαθήτριες / μαθητές: πώς εκτιμούν τα αρχαία ελληνικά ως παιδεία που τους πρόσφερε το σχολείο;
Ερώτημα 3ο: Τόσοι εγγράμματοι, που υπέγραψαν το πρόσφατο ψήφισμα στην αίθουσα του Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός, δεν έτυχε να έχουν διαβάσει ανάλογες εκτιμήσεις για την ποιότητα των υποψηφίων (ευθύνη της ελληνικής εκπαίδευσης πάντα) Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, τις οποίες έκαναν διαπρεπείς πρυτάνεις του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1928 και το 1963;
«Αγράμματοι και αστοιχείωτοι» είναι ο χαρακτηρισμός που έδωκε ο πρύτανης Γ. Ματθαιόπουλος το 1928.
«Αδύνατοι, απαράσκευοι ή αγράμματοι» έλεγε σε επίσημη τελετή ως προπρύτανης (στις 6 Φεβρουαρίου 1963) ο Ευγ. Φωκάς.
Ερώτημα 4ο: Αν αυτά λέγονταν και γράφονταν από επίσημα πρυτανικά χείλη / χέρια τότε (1928, 1963), που οι απόφοιτοι του εξαταξίου Γυμνασίου είχαν διδαχτεί αρχαία ελληνικά από το πρωτότυπο επί εξαετία (7-8 ώρες στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα), πώς μπορούν οι σημερινοί σεβαστοί ακαδημαϊκοί να αποδέχονται και να προβάλλουν δημόσια ότι μειονεκτούν γλωσσικά οι σημερινοί μαθητές επειδή έλειψαν τα αρχαία από το πρωτότυπο στο τριετές Γυμνάσιο;
Μήπως το πρόβλημα δεν είναι το πόσα αρχαία ελληνικά διδάσκονται οι μαθητές μας, αλλά το πότε είναι παιδαγωγικά σωστό να τα διδαχτούν, αφού είναι ανάγκη πρώτα να γυμναστούν με τα νέα ελληνικά;
Ερώτημα 5ο: Επειδή νομίζω ότι ευπαίδευτοι άνθρωποι, ελληνικής παιδείας ένθερμοι εκφραστές, γνωρίζουν και σέβονται τον Πλάτωνα, σημειώνω δύο γραμμές από το έργο του «Νόμοι» 659 D. Γράφει εκεί συμπερασματικά: «Έστιν ουν παιδεία η παίδων ολκή καί αγωγή προς τον ορθόν λόγον….». Θεωρούν, λοιπόν, οι σημερινοί εργάτες παιδείας ότι τα αρχαία ελληνικά από το πρωτότυπο είναι στοιχείο ολκής (έλξης, γοητείας) για παιδιά δωδεκάμισι-δεκαπέντε ετών; Δεν νομίζουν φρόνιμο αυτό το ερώτημα πρώτο να ερευνηθεί;
Μικρό παράρτημα:
«Αγράμματοι και αστοιχείωτοι»
Δηλώσεις του Γ. Ματθαιόπουλου, πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών (1928):
«Ό,τι διακρίνει τα γραπτά των περισσοτέρων νέων οι οποίοι προσήλθον εφέτος διά να υποστούν εισιτήριον εξέτασιν είναι η τρομακτική ανορθογραφία και ο βαρβαρισμός εις την έκφρασιν και το ύφος.
Όλοι σχεδόν οι εξετασθέντες διέπραξαν ορθογραφικά λάθη, τα οποία δεν επιτρέπεται να κάμει άνθρωπος έστω και στοιχειωδώς μορφωμένος…». Κλείνει την έκθεσή του ο πρύτανης με σκέψεις και προτάσεις για βελτίωση της Γενικής Εκπαίδευσης… «διά να μην εξέρχωνται εις την κοινωνίαν άνθρωποι αγράμματοι και αστοιχείωτοι»…
Αλέξη Κ. Δημαρά, «Η Μεταρρύθμιση που δεν έγινε», τ. Β΄, σελ. 158-159:
«Αδύνατοι, απαράσκευοι ή αγράμματοι»
Από την περιγραφή της τελετής για την εγκατάσταση των νέων πρυτανικών αρχών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (6 Φεβρουαρίου 1963)
«Ο προπρύτανης κ. Ευγ. Φωκάς εξέθεσε κατ’ αρχήν τα επί της πρυτανείας του πεπραγμένα» και τελειώνει με μια εκτίμηση της ποιότητας της παιδείας που είχαν λάβει: «Με τας πνοάς των φθινοπωρινών ανέμων καταφθάνουν οι απόφοιτοι των Γυμνασίων της Ελλάδος προ των Προπυλαίων του Πανεπιστημίου. Ελάχιστοι εξ αυτών είναι ικανοί προς παρακολούθησιν Πανεπιστημιακής Παιδείας. Οι περισσότεροι είναι αδύνατοι, απαράσκευοι ή αγράμματοι».
Όλοι οι παραπάνω είχαν διδαχτεί αρχαία ελληνικά 7 ή 8 ώρες την εβδομάδα σε όλες τις τάξεις της δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.
Μήπως από αυτές τις παρατηρήσεις πρυτάνεων σε ανύποπτο χρόνο είναι συνετό να προβληματίζονται αμερόληπτοι παρατηρητές αν -από μαθησιακή / παιδαγωγική άποψη- είναι φρόνιμο να ταλανίζουμε τα παιδιά του Γυμνασίου με αρχαία ελληνικά από το πρωτότυπο;