Περί πολιτικής και συνταγματικών αλλαγών

Όσον αφορά το κομματικό και εν γένει πολιτικό σύστημα, οι εκδηλώσεις της κρίσης είναι βαθύτατες. Τα προβλήματα δεν ανέκυψαν τυχαία ούτε από το πουθενά. Η κρίση ανέδειξε τα κενά και τις παθογένειες του συστήματος που ενυπήρχαν, αλλά δεν αντιμετωπίζονταν.

Υπάρχει εντονότατη η εντύπωση πως όποιος εισέρχεται στην πολιτική σφαίρα στην Ελλάδα το πράττει από ιδιοτέλεια, με σκοπό το προσωπικό όφελος, τις οικονομικές απολαβές, την αναρρίχηση στην εξουσία και τη συνδιαλλαγή με την ελίτ, την εξασφάλιση των πολυπληθών προνομίων της. Η άσκηση της πολιτικής έχει ταυτιστεί με το νεποτισμό, την έλλειψη αξιών, τη χειραγώγηση των θεσμών προς ίδιον όφελος, την υπεροψία των κυβερνώντων, την απουσία οράματος για το μέλλον. Παρανομούντες πολιτικοί παραμένουν προστατευμένοι, κι όμως η δημοκρατία συνδέεται με κανόνες, η παράβαση των οποίων επιβάλλει ποινές. Χωρίς επιβολή ποινών στους παραβάτες η έννοια δικαίου καταλύεται. Η αδυναμία αυτοκάθαρσης του πολιτικού συστήματος, συνώνυμη με την αδυναμία αυτοκριτικής.

Το έλλειμμα πολιτικής αξιοπιστίας ήταν για καιρό ορατό, η οικονομική κρίση όμως επέτεινε τις εξελίξεις. Οι άλλοτε σταθερές ιδεολογικές και πολιτικές συντεταγμένες, συστατικά στοιχεία που στήριζαν μεγάλο τμήμα του, καταρρέουν. Τα παραδοσιακά κόμματα εξουσίας που πρωταγωνίστησαν στο μεταπολιτευτικό σκηνικό αποδομούνται, νέοι πολιτικοί σχηματισμοί δημιουργούνται. Η εφαρμογή ακραίων πολιτικών λιτότητας έχει υπερβεί κάθε όριο κοινωνικής συναίνεσης και ισορροπίας. Στο «τι πράττουμε τώρα», το ερώτημα της αντιμετώπισης του προβλήματος και της εξεύρεσης λύσεων, το οποίο μολονότι επιτακτικό, δεν μπορεί να απαντηθεί από τις κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις. Το κυβερνητικό πολιτικό προσωπικό, αδύναμος παρατηρητής των καταστάσεων, υιοθετεί έξωθεν επιταγές. Οι πολιτικές όμως που εφαρμόζονται δεν έχουν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Επιδεινώνουν και οξύνουν το πρόβλημα. Οι πολίτες νιώθουν ότι οι περισσότεροι πολιτικοί είναι μακριά τους, ότι λειτουργούν ερήμην τους και ότι οι λύσεις που προτείνονται είναι για να ικανοποιούν τα οικονομικά συμφέροντα κι όχι για να αντιμετωπίσουν τις ανάγκες τους ή να δώσουν προοπτική. Οι παραδοσιακές σχέσεις εκπροσώπησης σπάνε. Κυριαρχεί έντονο το αίσθημα της απογοήτευσης και του θυμού, ενώ ένα σημαντικό τμήμα της λαϊκής δυσαρέσκειας και διαμαρτυρίας ριζοσπαστικοποιείται κατά ακραίο τρόπο. Ένα νέο σκηνικό ιδεολογικών ρήξεων και συλλογικών παραστάσεων οικοδομείται ραγδαία. Βία, ανομία και πολιτική. Το φαινόμενο παίρνει ανησυχητικές διαστάσεις. Ο κοινοβουλευτισμός πλήττεται. Ο πυρήνας του πολιτικού συστήματος, οι δημοκρατικοί θεσμοί, στοχοποιούνται. Το πολιτικό σύστημα αντιμετωπίζει μια οξεία δομική κρίση.

Η οικονομική κρίση έχει πυροδοτήσει μια ακραία κοινωνική και κατά συνέπεια πολιτική κρίση.

Όσο θα παρατείνεται το οικονομικό και κοινωνικό αδιέξοδο της χώρας και η ύφεση θα διογκώνεται, όσο το πολιτικό σύστημα θα αδυνατεί να βρει λύσεις στα κοινωνικά αιτήματα και να εξυγιάνει τον εαυτό του, τόσο θα ενισχύονται οι κίνδυνοι για τις αξίες και τους θεσμούς της δημοκρατίας. Τον τελευταίο καιρό ολοένα και περισσότερο αναπτύσσεται ένας ευρύτερος προβληματισμός, που αφορά τις βασικές αρχές, δομές και λειτουργίες των πολιτικών θεσμών στη χώρα μας. Υγιής αντίδραση, αλλά ο χρόνος των διαπιστώσεων έχει περάσει. Ο ιστορικός κύκλος της μεταπολίτευσης κλείνει οριστικά. Δημοκρατία, εθνική ενότητα, ατομικά δικαιώματα, ευρωπαϊκή πορεία συνιστούν σημαντικές κατακτήσεις εκείνης της περιόδου. Το κοινωνικό ζητούμενο στις μέρες μας είναι για μια νέα μεταπολίτευση, που εκφράζεται ως αίτημα για αλλαγές, μεταρρυθμίσεις και εξυγιαντικές παρεμβάσεις στην κοινωνία, στην οικονομία, στην πολιτική και στη λειτουργία του κράτους. Προϋπόθεση, η ουσιαστική αυτοκριτική του πολιτικού συστήματος, που πρέπει να αναγνωρίσει τους λόγους και τις αιτίες της προϊούσας αποσύνθεσής του. Η προστασία του θεσμικού δημοκρατικού κεκτημένου της χώρας οφείλει να αποτελεί προτεραιότητα. Τα χρονικά περιθώρια στενεύουν. Για να θωρακίσουμε τη δημοκρατία μας απαιτούνται ριζικές ανατροπές.

Στην κρίσιμη αυτή συγκυρία η επανεξέταση και επαναξιολόγηση του θεμελιωδέστερου κανονιστικού πλαισίου της χώρας όσον αφορά τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του πολίτη, την οργάνωση και τους βασικούς κανόνες λειτουργίας του κράτους και των θεσμών οφείλει να αποτελέσει το πρώτο βήμα. Κριτήρια των όποιων αλλαγών η αποκατάσταση της πολιτικής νομιμοποίησης των κομμάτων και του συστήματος διακυβέρνησης, η εύρυθμη και αποτελεσματική λειτουργία της οικονομίας και του κράτους. Μεταξύ των αλλαγών προτείνουμε:

– Υποχρέωση δημοσιοποίησης του συνόλου της περιουσιακής κατάστασης όλων των υποψήφιων βουλευτών.

– Αλλαγή του νόμου περί ευθύνης υπουργών προς την κατεύθυνση της εξομοίωσης με τους πολίτες – συνταγματική κατοχύρωση της υποχρέωσης υπαγωγής στον φυσικό δικαστή.

– Μείωση του αριθμού των βουλευτών.

– Κατάργηση του προνομίου της βουλευτικής ασυλίας.

– Θεσμοθέτηση ασυμβίβαστου εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας και ουσιαστικό ασυμβίβαστο μεταξύ βουλευτών και υπουργών. Παραίτηση βουλευτή από τη βουλευτική έδρα εφόσον αναλαμβάνει υπουργικά καθήκοντα.

– Θέσπιση ανώτατου ορίου βουλευτικής θητείας (τέσσερις τετραετίες).

– Μείωση της χρηματοδότησης των κομμάτων. Έλεγχος εκλογικών δαπανών: αναβάθμιση των ελεγκτικών μηχανισμών του κράτους. Ενίσχυση της διαφάνειας: άνοιγμα των ταμείων των κομμάτων στον ουσιαστικό έλεγχο – αυστηρή ονομαστικοποίηση ιδιωτικής χρηματοδότησης των κομμάτων και των υποψήφιων βουλευτών.