Οι Ρεπουμπλικάνοι μένουν πίσω την ώρα που η Αμερική αλλάζει

Πέρα από τα ζητήματα της οικονομίας, κυρίαρχο ρόλο στην ήττα των Ρεπουμπλικάνων έπαιξε η διολίσθησή τους σε ακραία δεξιές θέσεις στα κοινωνικά ζητήματα και η αδυναμία τους ν’ αντιληφθούν τον τρόπο με τον οποίο η αμερικάνικη κοινωνία έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια, κοινωνικά και δημογραφικά.

Ο Πρόεδρος Ομπάμα είχε κερδίσει τις εκλογές του 2008 δημιουργώντας έναν «συνασπισμό» κοινωνικών ομάδων απέναντι στις ολοένα και πιο συντηρητικές κοινωνικά και νεοφιλελεύθερες οικονομικά πολιτικές του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Τον συνασπισμό αυτό αποτελούσαν: Οι μειονότητες (Αφροαμερικανοί, ισπανόφωνοι, Ασιάτες), οι νέοι (κινητοποιήθηκαν έπειτα από χρόνια και αποτέλεσαν το 19% των ψηφοφόρων στην κάλπη), οι γυναίκες και το κίνημα για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων. Παρά τις αντίθετες προβλέψεις και τη δυσαρέσκεια πολλών, που ήθελαν ο αμερικανός Πρόεδρος να έχει προχωρήσει την τετραετία που πέρασε σε ριζοσπαστικότερες μεταρρυθμίσεις, ο συνασπισμός αυτός έμεινε ισχυρός και του έδωσε τελικά τη νίκη.

Οι δημογραφικές αλλαγές

Κανείς δεν μπορεί να κερδίσει τις αμερικανικές εκλογές ποντάροντας μόνο στη λευκή ψήφο. Αυτό είναι ένα από τα μαθήματα της 6ης Νοεμβρίου. Η στρατηγική των Ρεπουμπλικάνων να βασιστούν κυρίαρχα στο ποσοστό των λευκών ψηφοφόρων, που άγγιξε το 72%, και να αγνοήσουν τις υπόλοιπες φυλετικές ομάδες και τα θέματα που ήταν σημαντικά γι’ αυτές αποτέλεσε συνταγή ήττας.

Ιδιαίτερα όσον αφορά τους ισπανόφωνους ψηφοφόρους, οι οποίοι αποτελούν ήδη το 10% του εκλογικού σώματος και την ομάδα του πληθυσμού που αυξάνεται με τους γοργότερους ρυθμούς, κρίσιμες ήταν οι θέσεις του Ρεπουμπλικανού υποψηφίου για το μεταναστευτικό, που αφορά κυρίαρχα τον ισπανόφωνο πληθυσμό. Ο Ρόμνεϊ επανειλημμένως τάχθηκε με ένταση κατά της όποιας πολιτικής παροχής αδειών παραμονής σε παράνομους ισπανόφωνους μετανάστες και κατά της πρόσβασης στην εκπαίδευση σε παιδιά ισπανοφώνων που μετανάστευσαν στις ΗΠΑ παράνομα μαζί με τις οικογένειές τους σε μικρή ηλικία. Αυτό τρομοκράτησε τους ισπανόφωνους (μια εθνική ομάδα σημαντικό κομμάτι της οποίας είναι κοινωνικά συντηρητικό και φίλα προσκείμενο στους Ρεπουμπλικανούς) και τους έκανε να στραφούν μαζικά στους Δημοκρατικούς.

Κοινωνικές αλλαγές – Γυναίκες, νέοι και δικαιώματα ομοφυλοφίλων

Στη Γερουσία που θα προκύψει από τις εκλογές της Τρίτης, 20 από τα 100 μέλη θα είναι γυναίκες. Αυτή είναι μια ιστορική αλλαγή, ιδιαίτερα αν σκεφτεί κανείς ότι το 1992 είχε χαρακτηριστεί χρονιά των γυναικών γιατί είχαν θεωρηθεί αριθμός ρεκόρ οι 6 θέσεις που είχαν τότε κερδίσει γυναίκες. Επιπλέον, οι γυναίκες γερουσιαστές που ψηφίστηκαν την Τρίτη είναι πολιτικοί που έχουν χτίσει την καριέρα τους υπερασπιζόμενες προοδευτικές ατζέντες. Η Ελίζαμπεθ Γουόρεν, που κέρδισε μία από τις σημαντικότερες πολιτικά αναμετρήσεις στη Μασαχουσέτη, ήταν ο ιθύνων νους του ταμείου για την προστασία των καταναλωτών, που έθεσε όρια στις αμερικανικές τράπεζες και προστάτεψε τους αμερικανούς δανειολήπτες, και η Τάμι Μπόλντουϊν, που εξελέγη στο Γουισκόνσιν, είναι από τα κεντρικά πρόσωπα του κινήματος για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων και η πρώτη ομοφυλόφιλη γερουσιαστής των ΗΠΑ.

Οι γυναίκες αποτελούν πλέον δυναμική ομάδα του αμερικανικού πληθυσμού, που συνειδητοποιεί τη θέση της στο εκλογικό πεδίο και υποστηρίζει μαζικά πολιτικές και πρόσωπα που προωθούν τις προτεραιότητές της. Σε αντίθεση με τους Δημοκρατικούς, οι Ρεπουμπλικανοί, παρασυρμένοι από την ακραία τους πτέρυγα, έθεσαν σε αυτές τις εκλογές θέματα που έθιγαν βασικά δικαιώματα του γυναικείου πληθυσμού, ξεκινώντας από το -παραδοσιακό για την αμερικάνικη πολιτική σκηνή- ζήτημα των αμβλώσεων και αγγίζοντας πλέον το ζήτημα της αντισύλληψης και του κατά πόσο πρέπει να καλύπτεται από το αμερικανικό ασφαλιστικό σύστημα. Στο κλίμα αυτό δηλώσεις υποψηφίων των Ρεπουμπλικάνων που αμφισβητούσαν το δικαίωμα γυναικών που έχουν πέσει θύματα βιασμού να κάνουν άμβλωση, καθώς μια εγκυμοσύνη έπειτα από βιασμό είναι θέλημα Θεού, έκαναν τους ίδιους να χάσουν τις εκλογές για τη Γερουσία και μεγάλα τμήματα του γυναικείου πληθυσμού να υποστηρίξουν τον Πρόεδρο Ομπάμα. Συνολικά οι δηλώσεις και υποψηφιότητες της ακραίας του πτέρυγας κόστισαν στο ρεπουμπλικανικό κόμμα πέντε θέσεις στη Γερουσία που είχε σημαντικές ελπίδες να κερδίσει.

Οι νέοι, ομάδα που για χρόνια παρακολουθούσε απαθής τα πολιτικά πράγματα, κινητοποιήθηκε και πάλι μαζικά (αποτέλεσε το 19% των ψηφοφόρων) και στήριξε τον αμερικανό Πρόεδρο, με αποτέλεσμα για τους Ρεπουμπλικανούς να θεωρούνται πλέον μια «χαμένη γενιά», μια γενιά ψηφοφόρων δηλαδή που όσα χρόνια κι αν περάσουν θα τείνουν στη μεγάλη τους πλειοψηφία την πλευρά των Δημοκρατικών.

Τέλος, σημαντικό ρόλο στις εκλογές αυτές έπαιξαν τα κινήματα για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων, τα οποία υποστήριξαν μαζικά και ισχυρά το Δημοκρατικό Κόμμα και κέρδισαν, σε πολιτειακά δημοψηφίσματα που διεξάγονταν ταυτόχρονα με την εκλογική διαδικασία, τη νομιμοποίηση του γάμου μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου σε τρεις Πολιτείες, το Μέιν, το Μέριλαντ και τη Μινεσότα, ανεβάζοντας σε έξι πλέον τον αριθμό των Πολιτειών που επιτρέπουν τον γάμο μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου.

Η Οικονομία – Ποιος νοιάζεται για εμάς

Ακόμη όμως και στα ζητήματα της οικονομίας, παρότι ο Ρεπουμπλικανός υποψήφιος θεωρείτο από μεγάλα τμήματα του πληθυσμού περισσότερο αποτελεσματικός και ικανός να χειριστεί τα θέματα αυτά, ο Ρόμνεϊ έπεσε στον σκόπελο του «ποιος νοιάζεται για μας». Η πλειοψηφία της αμερικανικής κοινής γνώμης θεωρεί ακόμη τους Ρεπουμπλικανούς υπεύθυνους για την οικονομική κρίση και, παρότι πιστεύει ότι είναι ικανότεροι να χειριστούν τον περιορισμό των κρατικών δαπανών, δεν τους εμπιστεύεται ότι θα έχουν το παραμικρό ενδιαφέρον για τα τμήματα του πληθυσμού που ζημιώνουν οι περικοπές αυτές, δηλαδή τη μεσαία τάξη και τα ασθενέστερα στρώματα.

Επιπλέον, καθώς τελείωνε η προεκλογική εκστρατεία, οι οικονομικοί δείκτες που ανακοινώνονταν (όπως για παράδειγμα ο ιδιαίτερα σημαντικός δείκτης της αύξησης των θέσεων εργασίας του Σεπτεμβρίου) έκαναν ολοένα και πιο φανερό ότι η σταδιακή βελτίωση που παρατηρήθηκε όλο το 2012 δεν ήταν τυχαία και ότι η αμερικανική οικονομία είναι πλέον σε τροχιά ανάκαμψης.

Σημαντικό είναι στο σημείο αυτό να αναφερθεί το πόσο κρίσιμο ρόλο έπαιξε για τις εκλογές σε Πολιτείες όπως το Οχάιο το σχέδιο διάσωσης της αμερικανικής αυτοκινητοβιομηχανίας του Προέδρου Ομπάμα, που διατήρησε ιδιαίτερα σημαντικό αριθμό θέσεων εργασίας στον αμερικανικό βιομηχανικό Βορρά, το οποίο πολέμησαν σκληρά οι Ρεπουμπλικανοί.

Προς τα δεξιά ή προς το κέντρο;

Ο διάλογος για το τι έφταιξε στις εκλογές είναι πλέον ανοιχτός. Συγκρούονται δύο αντιλήψεις, το αν το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα έχασε γιατί δεν πήγε αρκετά δεξιά ή γιατί απομακρύνθηκε δραματικά από το κέντρο. Το μόνο σίγουρο είναι ότι οι Ρεπουμπλικανοί καλούνται να «επανεφεύρουν» το κόμμα τους, να έρθουν σε επαφή με τις αλλαγές που έχουν γίνει στην αμερικανική κοινωνία και να αποφασίσουν ξανά ποιους θέλουν να εκπροσωπήσουν, για ποιους λόγους και με ποιον τρόπο.