Κυνηγήστε με πάθος τα όνειρά σας…

Στους Έλληνες με το 8% αναγνωσιμότητα; Εμένα μου αρέσουν τα συνθήματα του τύπου να είμαστε ανεξάρτητοι, αλλά το ανεξάρτητος έχει πόνο, έχει δουλειά. Εμείς και η προηγούμενη γενιά το έχουμε χάσει το παιχνίδι, γιατί η μάχη της καλλιέργειας του πνεύματος δεν δόθηκε ποτέ». Δεν χαρίζεται στις σκληρές λέξεις ο βραβευμένος συγγραφέας του «Ιμαρέτ», Γιάννης Καλπούζος, τον οποίο συναντήσαμε μέσα σε συστάδες από βιβλία και με όρεξη για συζήτηση πάνω στην ιστορία και στα όσα μας συμβαίνουν ως έθνος και ως άνθρωποι. Ο ποιητής και στιχουργός μιλά ακόμη και για το αντίπαλο δέος του θανάτου που μας κάνει να αντιμετωπίζουμε αισιόδοξα τη ζωή και να ταξινομούμε τα πράγματα που έχουν αξία… Αν και για τον ίδιο και τη σύζυγό του, οι οποίοι δεν με άφησαν να φύγω από το σπίτι τους χωρίς να μου κάνουν το τραπέζι, το πιο σημαντικό στη ζωή είναι να κάνεις ένα βήμα παρέκει με θετικό πρόσημο, σκεφτόμενος στο μέσο της διαδρομής σου τι είναι η ίδια η ζωή…

// Μετά το βραβευμένο από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου «Ιμαρέτ» και το ευπώλητο «Άγιοι και δαίμονες», που μας ταξίδεψε στην Πόλη, τι άλλο να περιμένουμε λογοτεχνικά από εσάς;
Την «Ουρανόπετρα», ένα κοινωνικό μυθιστόρημα με φόντο την ιστορία. Ο βασικός κορμός που διατρέχει το βιβλίο είναι μια ρήση του ήρωα: «Όπου πατώ είναι δικός μου δρόμος». Και αυτήν τη ρήση ο ήρωας την κατέχει, τη συνειδητοποιεί. Το βιβλίο ασχολείται με τον πατριωτισμό. Μια έννοια που έχει παρεξηγηθεί και έχει αφεθεί σε κάποιες πτυχές της κοινωνίας. Εμένα πάντα όμως με γοήτευε η έννοια του ελληνισμού. Υπάρχουν Έλληνες που δεν ζουν στο καθαρά μητροπολιτικό κομμάτι της χώρας μας, αλλά αισθάνονται Έλληνες. Ο ήρωάς μου λέει κάποια στιγμή: «Αν απλώσεις το κορμί σου πάνω στο χάρτη, αυτή είναι η Ελλάδα. Και άμα κόψεις τη μια άκρη του δαχτύλου της, πονάει όλο το σώμα». Με την έννοια αυτή, είτε πρόκειται για γεωγραφική περιοχή ή για Έλληνες της Διασποράς -που είναι δυο φορές Έλληνες- ή για τις κοιτίδες του ελληνισμού όπως είναι η Κύπρος, η Βόρεια Ήπειρος ή η Πόλη, η καρδιά του ελληνισμού χτυπά δυνατά.

// Συνήθως τα βιβλία σας ενέχουν το ιστορικό στοιχείο, και στα δύο τελευταία ασχοληθήκατε με τις σχέσεις Ελλήνων και Τούρκων. Έχετε εμπιστοσύνη στους Τούρκους ή σας έχει μπει η αμφισβήτηση;
Στα δυο προηγούμενα βιβλία μου είναι ξεκάθαρο ένα πράγμα: Είναι άλλο πράγμα οι λαοί και άλλο οι εξουσίες. Οι εξουσίες απεργάζονται τη διχόνοια για δικό τους όφελος. Οι λαοί μπορούν να βρουν τους δικούς τους κώδικες να επικοινωνήσουν και να συνυπάρξουν. Αυτά που έγραφα για την Άρτα στο «Ιμαρέτ» είναι πραγματικότητα. Πρώτα απ’ όλα οι Οθωμανοί που ζούσαν στην Ήπειρο δεν ήταν καν Τούρκοι. Η μεγάλη πλειοψηφία ήταν εξισλαμισμένοι Χριστιανοί σπαχήδες, που ήταν Έλληνες. Και αυτό συνέβη στο σύνολο του ελλαδικού χώρου. Υπήρχαν βέβαια και οι έποικοι που έρχονται από το Ικόνιο της Μικράς Ασίας και λέγονται κονιάροι. Γράφει ο Μακρυγιάννης το 1821, όταν γινόταν η επανάσταση στην Άρτα, ότι οι ντόπιοι Τούρκοι μισούσαν τους κονιάρους. Πάρτε παράδειγμα τους Μικρασιάτες. Παρόλο που έχουν πάθει τα πάνδεινα από τους Τούρκους σε ατομικό, συλλογικό, οικονομικό επίπεδο, τους βλέπεις και λένε ότι περνούσαν καλά στις γειτονιές της Σμύρνης, της Πόλης, ήταν φίλοι με τους Τούρκους. Το πρόβλημα δημιουργείται όταν αναφύεται ο φανατισμός, ο εθνικισμός με τους νεότουρκους. Για να καταλήξω, δεν έχω εμπιστοσύνη στο τουρκικό κράτος. Και δεν έχω εμπιστοσύνη γιατί μερικά ιστορικά γεγονότα με έχουν ταράξει. Το 1974 τα πρώτα τάγματα που έστειλαν οι Τούρκοι για να κάνουν την εισβολή στην Κύπρο ήταν στρατιώτες ελληνικής καταγωγής από τα μέρη της Μικράς Ασίας. Θέλω να πω με λίγα λόγια ότι αυτά δείχνουν ύπουλους τρόπους.

// Νιώθετε λοιπόν πολίτης του κόσμου. Στο επίπεδο του λόγου νιώθετε περισσότερο ποιητής, στιχουργός ή πεζογράφος;
Εραστής του λόγου. Κάθε είδος γραφής έχει τη δική της ομορφιά την ώρα της δημιουργίας. Αυτός που γράφει ποίηση πρέπει να φλέγεται πραγματικά την ώρα της γραφής. Η ποίηση έχει ανεπανάληπτες στιγμές όταν το συναίσθημα σε κατακλύζει, σε περιβάλλει και σε μεταφέρει σε μια ενσυνείδητη παραίσθηση χωρίς παραισθησιογόνα. Το μυθιστόρημα έχει άλλους τρόπους γραφής, χρειάζεται λογική, ιστορική έρευνα, τεχνική του διαλόγου.

// Γιατί ο Έλληνας δεν διαβάζει ποίηση;
Γιατί σχεδόν ποτέ δεν διάβαζε. Η ποίηση απαιτεί πολύ υψηλό πνευματικό επίπεδο και καλλιέργεια. Ωστόσο, έχουν κυκλοφορήσει στην Ελλάδα και πολλά κακά ποιήματα. Ο κόσμος -και δικαιολογημένα- αναρωτιέται ποίηση είναι αυτό; Απαξίωσαν αυτοί που γράφουν ποίηση την ποίηση. Για μένα όλη η αιτία του κακού και για αυτό που βιώνουμε σήμερα ως χώρα έγκειται στην έλλειψη καλλιέργειας.

// Πέρα από την οικονομική κρίση βλέπετε και πνευματική;
Η οικονομική κρίση που περνά ο Έλληνας είναι βάρβαρη! Το ζήτημα όμως είναι ότι ποτέ δεν εξετάσαμε γιατί φτάσαμε ως εδώ. Φτάσαμε ως εδώ γιατί ο προσανατολισμός μας ως άνθρωποι στη ζωή στράφηκε στην οικονομία. Και αυτό είναι το πρόβλημα όχι μόνο δικό μας, αλλά γενικότερα των καπιταλιστικών κρατών. Οι Έλληνες δεν διαβάζουν, κυρίως καταναλώνουν, πίνουν, τρώνε και ντύνονται. Το κεφάλι μας στον τοίχο πρέπει να χτυπάμε για να δούμε τι έφταιξε. Η εξουσία χρησιμοποιεί την αδυναμία ενός λαού. Γιατί ο λαός που έχει κουλτούρα δεν μπορεί να καταντήσει εκεί και δεν θα επιτρέψει σε καμία εξουσία να τον καταρρακώσει στην ευτέλεια και στην εξαθλίωση. Εδώ και πολλές δεκαετίες, μηδενός εξαιρουμένου πολιτικού χώρου, κανένας δεν επένδυσε στην καλλιέργεια του ανθρώπου και στην καλλιέργεια της ψυχής.

// Έχετε μιλήσει στις συνεντεύξεις σας και για την αλαζονεία του πνευματικού ανθρώπου…
Το βραβείο του ΕΚΕΒΙ μου έδωσε μια μεγάλη ευκαιρία να διαγωνιστώ στις ψυχές πολλών περισσότερων αναγνωστών. Ένα σημαντικό βραβείο. Μια φασιστοειδής πρακτική των τελευταίων ετών είναι η κριτική της λογοτεχνίας από τους κριτικούς, οι οποίοι δεν έχουν μπει στον κόπο να διαβάσουν τα βιβλία και τα κριτικάρουν. Μερικοί κριτικοί είναι θρασείς. Το βραβείο του ΕΚΕΒΙ ήταν τιμή για μένα, αλλά μεγαλύτερη τιμή ήταν η αποδοχή του κόσμου. Ο συγγραφέας κάνει ένα συνεχή αγώνα με τον εαυτό του να μην παρασυρθεί στην αλαζονεία. Στον συγγραφέα η φύση έδωσε ένα ταλέντο. Τίποτα άλλο. Ξέρεις να γράφεις και αυτό γίνεται γοητευτικό στον αναγνώστη σου, που σ’ αυτό το παιχνίδι της ανάγνωσης είναι συνδημιουργός. Θεωρώ ότι είσαι τενεκές ξεγάνωτος, όταν πάρουν τα μυαλά σου αέρα και τρέφεσαι από την εγωπάθεια. Η φιλαυτία είναι γελοία.

// Ποιο είναι το νόημα της ζωής;
Όλοι αυτό ψάχνουμε. Ο θάνατος στέκεται σαν αντίπαλο δέος στην αλαζονεία μας. Αυτός που θέλει να τον βλέπει. Κάθε μέρα που ξυπνάω η πρώτη μου σκέψη είναι ο θάνατος. Είναι παράξενο αλλά έχω γνώση θανάτου για να αντιμετωπίσω αισιόδοξα τη ζωή. Το έχω γράψει σε ένα ποίημά μου: «Όσο κυκλοφορεί ελεύθερα ο θάνατος θα αντέξουμε τη ζωή». Ο θάνατος δίνει στον άνθρωπο την ικανότητα να ταξινομήσει τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση. Τι αξίζει, τι δεν αξίζει.

// Βρίσκεστε σε φάση προσωπικής αξιολόγησης και αυτοκριτικής;
Για μένα όταν έχεις κάνει ένα μεγάλο δρόμο από τη ζωή σου πρέπει να γυρίσεις πίσω και να δεις αν η ζυγαριά γέρνει σ’ ένα θετικό πρόσημο. Όλα κρίνονται από το αποτέλεσμα. Το αποτέλεσμα αγιάζει τα μέσα. Όταν έχεις κάνει έναν κύκλο πρέπει να γυρίσεις και να δεις αν έχεις συμβάλει, αν έχεις συνυπάρξει. Να έχεις κάνει ένα βήμα παρέκει, να έχεις κάνει κάτι. Ακόμη και να στοχαστείς, να φιλοσοφήσεις είναι κάτι. Δεν μπορεί να ήρθες σ’ αυτήν τη ζωή και να μην αναρωτήθηκες τι είναι αυτή η ζωή, να το ερευνήσεις. Το νόημα της ζωής είναι να ερευνήσω τι είναι η ίδια η ζωή. Οι φωτισμένοι άνθρωποι της Εκκλησίας έχουν κάνει ένα λάθος. Μπορεί κάποιος να δηλώνει άθεος και να είναι ένας καλός και γλυκός άνθρωπος και κάποιος να κάνει τους μεγάλους σταυρούς και να είναι υποκριτής. Στην ώρα της κρίσης Αυτός που θα κρίνει έχει τον λόγο. Στο «Ιμαρέτ» έγραφα ότι ακόμη και έναν κόκκο καλού να έχεις κάνει θα κριθεί. Πιστεύω στην ανταπόδοση. Όταν κάνεις το καλό, έρχεται η φύση με ένα συμπαντικό τρόπο και σ’ το ανταποδίδει.

// Πιστεύετε ότι βιώνουμε ως χώρα μια αλλαγή, μια επαναστατική περίοδο;
Εγώ θα ήθελα μια πνευματική επανάσταση. Δεν θέλω ανθρώπους που κάνουν κατάληψη στα σχολεία, αλλά να κάνουν κατάληψη στα σπίτια τους και να κάτσουν να μελετήσουν. Θεωρώ μεγάλη οπισθοδρόμηση και κυριολεκτικά ανιστόρητους αυτούς που κάνουν κατάληψη. Αν κάποιος έχει διαβάσει ιστορία θα δει με πόσο κόπο έχουν γίνει τα πανεπιστήμια και εμείς τα απαξιώνουμε, τα καίμε; Ο φοιτητής, ο μαθητής που θέλει να κάνει επανάσταση σ’ ένα σύστημα να παρακολουθήσει κανονικά τα μαθήματά του και να δραστηριοποιείται πολιτιστικά τα Σαββατοκύριακα και όχι να το παίζει ταβλαδόρος στο Θησείο. Να στύψουν το μυαλό τους να διαβάσουν. Οποιαδήποτε επανάσταση σήμερα αν δεν έχει υπόβαθρο δεν μπορεί να σταθεί.

// Γιατί;
Γιατί αυτοί που επαγγέλλονται επανάσταση, αν υποθέσουμε ότι τα καταφέρνουν και πείσουν τον κόσμο, σε ποιους θα πατήσουν; Θα γίνει ένα κίνημα λαού και πού θα σταθεί αυτό; Τι έχεις από κάτω για να στηρίξει τις επιλογές σου; Ο ΣΥΡΙΖΑ λέει θα ζητήσουμε τη συμπαράσταση του κόσμου. Και ποιος είναι αυτός ο κόσμος; Ο 8% σε αναγνωσιμότητα;

// Πώς βλέπετε τη Χρυσή Αυγή;
Είναι ένα φαινόμενο που εξέθρεψε η αδιαφορία, η σκοπιμότητα, η ανικανότητα του ελληνικού κράτους. Αφήσαμε ολόκληρες γειτονιές της Αθήνας στο έλεος μιας βίαιης εισβολής. Είναι άλλο πράγμα ο μετανάστης και η μετανάστευση και άλλο πράγμα όταν γίνεται μια βίαιη εισβολή σ’ ένα μέρος. Όταν πηγαίνουν τα παιδιά στο σχολείο και τα μισά από αυτά στην τάξη είναι παιδιά αλλοδαπών μειώνεται το επίπεδο εκμάθησης. Το παιδί του μετανάστη δεν ξέρει να συλλαβίζει και το παιδί σου, για το οποίο έχεις παλέψει τόσα χρόνια, τι θα κάνει; Το θέμα είναι να ρίξεις τα παιδιά των μεταναστών σε ένα οποιοδήποτε σχολείο ή να δημιουργήσεις σχολεία με υποδομή για μετανάστες; Αυτόν τον κόσμο που απλώνεται στις γειτονιές της Αθήνας τον εκμεταλλεύονται. Όταν μια δύναμη κομματική επιβάλλει τον φόβο, λέγοντας τόσα χρόνια μην πεις τη λέξη μετανάστης, μην το αγγίζεις, είναι ρατσιστικό, είναι πρόβλημα δημοκρατίας. Ο διάλογος και το ανοιχτό πνεύμα συζητά τα πάντα, από το αν θα πρέπει να χτίσουμε τζαμί ή όχι και αν θα πρέπει να μείνει ή να φύγει ο μετανάστης. Εδώ φοβόμαστε να κάνουμε διάλογο και γι’ αυτό η Χρυσή Αυγή, μια καρικατούρα, έχει φοβερή δύναμη πλέον. Η ελληνική κοινωνία δεν έχει παντελή άγνοια για το τι σημαίνει φασισμός, ναζί, βία. Η βία είναι ζούγκλα, και στη ζούγκλα επικρατεί ο ισχυρότερος.

// Ελπίζετε σε μια νέα Ελλάδα;
Εμένα μ’ αρέσουν τα συνθήματα του τύπου να είμαστε ανεξάρτητοι, αλλά το ανεξάρτητος έχει πόνο και δουλειά. Έχει κόστος. Εμείς και η προηγούμενη γενιά το έχουμε χάσει το παιχνίδι, γιατί η μάχη της καλλιέργειας του πνεύματος δεν δόθηκε ποτέ. Είναι μια μάχη που θέλει χρόνο, δεν είναι αυνανιστική διαδικασία. Δεν μπορώ να κάθομαι παθητικά στην τηλεόραση και να θέλω αλλαγή. Η τηλεόραση είναι ένα εκπορνευτήριο, που, αν δεν έχεις αυξημένο κριτήριο, σε κάνει να αποδέχεσαι την κάθε βλακεία. Η ανάγνωση είναι μια συμμετοχική διαδικασία που θέλει χρόνια. Φως στο τούνελ θα δούμε μετά από 20 χρόνια και εάν και εφόσον ο κόσμος κάτσει και διαβάσει και δεν επαναπαυτεί στο χαζολόγημα, στην τηλεόραση, στο ποδόσφαιρο. Θα μου πείτε μια χαρά είναι το ποδόσφαιρο. Ναι, αλλά αρκεί να μην είναι στη ζωή σου μόνο αυτό. Σκέψου να γυρίσεις κάποια στιγμή στη ζωή για να κάνεις τη διαδρομή που λέγαμε και να δεις ότι όλη σου τη ζωή ήσουν μόνο φίλαθλος.

// Κάποιος φταίει όμως που σε μεγάλωσε μόνο για φίλαθλο…
Έτσι μπράβο. Λένε όλο η παιδεία, η παιδεία. Ακόμα και έτσι, μια χαρά είναι η παιδεία. Γιατί όλα τα μεγέθη είναι συγκρίσιμα. Γιατί εγώ στην εποχή μου έτρωγα ξύλο από το δάσκαλο. Ας κοιτάξουμε τα σπίτια μας μέσα. Πόσο μιλάνε οι γονείς με τα παιδιά τους; Πόσο χρόνο έχουν αφιερώσει στα παιδιά τους; Ή τους ανοίγουν το χαζοκούτι; Αλλά όλοι μιλούν με τσιτάτα, ότι για όλα αυτά φταίει το σύστημα. Δεν φταίει το σύστημα, αλλά το ρημάδι το μυαλό σου, που μέσα στο σπίτι σου δεν κάθεσαι ν’ ασχοληθείς με τα παιδιά σου. Στα σχολεία που με καλούν να μιλήσω τους λέω κυνηγήστε με πάθος τα όνειρά σας και αν τα κυνηγήσετε να βάζετε υψηλούς στόχους, γιατί όσο ψηλότεροι είναι τόσο πιο κοντά θα φτάσετε στα όνειρά σας. Και το δεύτερο που τους λέω κουβεντιάστε με τους παππούδες και τις γιαγιάδες σας, είναι κινητές βιβλιοθήκες.

// Τι είναι ο έρωτας;
«Ο έρωτας σαν λουλούδι ανθίζει στη χαραματιά της ασφάλτου». Ακόμη και στο κέντρο της Αθήνας όταν έρχεται η άνοιξη μοσχοβολά. Ο έρωτας περνά δοκιμασίες, αλλά θα υπάρχει νυν και αεί…